Cindy Sherman

Cindy Sherman is een Amerikaanse fotograaf die voornamelijk (zelf)portretten maakt die een objectiverende male gaze zowel uitdagen als problematiseren. Genderstereotypen vormen een rode draad in haar werk, waardoor haar werk vaak als feministisch wordt gezien. Zelf laat Sherman de interpretatie of bedoeling van haar werk in het midden. Ze nodigt kijkers uit om de feministische boodschap in overweging te nemen en voorbij traditionele rolpatronen te kijken, maar benadrukt dat het haar te doen is om de kunst an sich dan wel de politieke betekenis van die kunst.

Levensloop

Cindy Sherman wordt geboren op 19 januari 1954 in Glen Ridge (New Jersey) als de jongste van vijf kinderen. Ze groeit op in een gezin waar weinig belangstelling is voor kunst. Begin jaren zeventig volgt Sherman een opleiding visuele kunsten aan Buffalo State College, waar ze begint met schilderen. In haar twintigerjaren zal ze experimenteren met verschillende stijlen en kunstvormen. Zo koopt ze veel kleding in tweedehandswinkels en (ver)kleedt zich elke dag als een ander personage. Gaandeweg ontwikkelt ze de onderliggende fundamenten van haar oeuvre.

Op een gegeven moment beseft ze dat ze zich niet ten volle kan ontplooien in de schilderkunst en grijpt ze naar de camera; in fotografie kan ze conceptueler te werk gaan. Ze verhuist naar Manhattan, waar één van haar goede schoolvrienden, de fotograaf Robert Longo, haar aanmoedigt om zelfportretten te nemen terwijl ze zich klaarmaakt voor feestjes. Dit is het begin van haar Untitled Film Stills-reeks, die haar beroemdste fotoreeks zal worden.

Bron foto: New Zealand Government, Office of the Governor-General, CC BY 4.0, via WikiCommons

In de jaren tachtig fotografeert ze grotere prints in kleur, waarin ze focust op gezichtsuitdrukkingen in close-ups via Centerfolds. Daarnaast maakt ze ook enkele modefotoreeksen. In de jaren negentig regisseert ze de donkere slasher-komedie Office Killer (1997) en experimenteert ze met shockfotografie in Disasters and Fairytales. Vaak zijn de settings van deze foto’s onidentificeerbaar en maakt ze gebruik van vreemde lichtcombinaties van blauw, groen en rood. Later dat decennium begint ze aan haar History Projects, waarin ze de archetypische elementen in historische portretten uitvergroot. In de jaren 2000 neemt ze foto’s van vrouwen met borstvergrotingen en overdreven make-up in Untitled series 2000: een fotografische representatie van sociale rolpatronen en seksuele stereotypen die heersen in Hollywood.

In 2013 krijgt ze het eredoctoraat van de Royal College of Art in Londen. Cindy Sherman is momenteel de derde rijkste kunstenaar in New York. Haar Untitled #96 ging onder de hamer voor maar liefst 3,9 miljoen dollar bij Christie’s in New York in 2011.

Stereotiepe vrouwbeelden

Untitled Film Stills  (1977 – 1980) omvat ca. zeventig zwart-witfoto’s waarin Sherman zelf als model poseert in beelden die lijken op filmshots. De foto’s lijken op stills uit Italiaans neorealistische films of uit Amerikaanse film noirs uit de jaren veertig, vijftig, zestig, op reclamespots of B-films uit die periode. De beelden omvatten alle denkbare Hollywoodclichés over vrouwen uit de jaren vijftig: de toegewijde huisvrouw, het naïeve stadsmeisje, de zelfbewuste carrièrevrouw,… Sherman staat steevast alleen op de foto’s, zonder heel veel expressie in het gezicht. Als kijker wordt je uitgedaagd om na te denken over deze beelden, die opzettelijk ambigu zijn en dus moeilijk te interpreteren. De personages lijken rebelse vrouwen die breken met maatschappelijke conventies.

In de gelijkaardige reeks Centerfolds uit 1981 wil ze de stereotiepe vrouwbeelden in films, televisie en magazines in vraag stellen. Dat doet ze onder meer door gebruik te maken van close-ups: “Toen ik begon met de close-ups had ik meer informatie nodig over de gezichtsexpressies. Ik kon niet meer leunen op een achtergrond of atmosfeer, ik wilde dat het verhaal kwam vanuit het gezicht.” In Centerfolds wil Sherman de kijker een schuldgevoel geven door ze te laten kijken naar de foto’s, waarin de vrouwen vaak te zien zijn terwijl ze dagdromen in hun slaapkamer en hiermee een erotische sfeer evoceren.

Zelfportretten

Door zelf model te staan, suggereert Sherman dat ze tegelijkertijd alle en geen van deze vrouwen is. Doorheen heel haar oeuvre blijft ze zichzelf geënsceneerd fotograferen. Zelf is ze altijd heel duidelijk geweest over haar zelfportretten: de foto’s zijn niet van haar, maar zijn een replica van archetypes die vragen stellen over identiteit, representatie en de rol van beelden in onze moderne samenleving.

Shermans portretten zijn ook nooit realistisch: nooit kijk je naar een foto van haar en denk je dat het de alledaagse realiteit voorstelt, d. Er is altijd iets vreemds aan de hand met de foto’s: of het nu uitgelopen make-up is, een soort vreemde afstand tussen het personage en de achtergrond of een andere juxtapositie. Noch zijn haar portretten autobiografisch, of vergelijkbaar met een selfie. Het onderwerp van Shermans werk is nooit zichzelf, maar dat van een persona waarin ze zichzelf zet:  “Als ik me verkleed voor een portret, dan word ik een ander persoon. Ik kijk in de spiegel naast de camera en ik probeer het personage te worden door de cameralens. Wanneer ik intuïtief zie wat ik wil, begin ik foto’s te nemen.”

Feminisme

Shermans kunst gelijkstellen aan feministische kunst is wat kort door de bocht, maar er is wel degelijk iets voor te zeggen. Zo maakt Sherman duidelijk gebruik van zowel traditionele als roldoorbrekende (vrouw)beelden in haar werk, van rollenpatronen en genderstereotypen in het algemeen, waarin je een feminist statement kan lezen. Zelf is Sherman altijd duidelijk geweest dat haar kunst an sich belangrijker is dan eender wat de interpretatie of de bedoeling ervan ook moge zijn. Daarmee laat ze interpretatie aan de kijker en ontkoppelt ze zich van elke (al dan feministische) claim.

Kunstcriticus Judith Williamson (auteur van Images of Women) zegt hierover: “Ik denk niet dat Sherman ambieerde om een feministisch kunstenaar te zijn, of net niet. Het maakt volgens mij ook niet echt uit als ze dat wel zou doen.” De ambiguïteit en het performatieve karakter van haar werk zorgen ervoor dat kijkers hun eigen betekenis aan de foto’s kunnen geven, want er is geen voorgeschreven betekenis. Sherman zelf zegt hierover:

Meer lezen?

• RoSa thema: Cultuur
  
• RoSa rolmodel: Linda Nochlin, Amerikaanse auteur en kunsthistorica
• RoSa rolmodel: Isabella Bird, een Britse avonturier, auteur en fotograaf
• RoSa kijkt: Eman Mohammed - "De moed om een verborgen verhaal te vertellen"

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Cindy Sherman 1975 – 1993 / Rosalind E. Krauss, 1993 – RoSa ex.nr.: GIV2 a/173
• Her bodies: Cindy Sherman & Vanessa Beecroft / Arario Gallery, 2004 – RoSa ex.nr.: GIV2 a/521
• The body in contemporary art / Sally O’Reilly, 2009 – RoSa ex.nr.: GIV2 a/660
• Gender in media, kunst en cultuur / Rosemarie Buikema en Iris van der Tuin, 2007 – RoSa ex.nr.: FII p/472
• After the revolution: women who transformed contemporary art / Eleanor Heartney, Linda Nochlin e.a., 2007 – RoSa ex.nr. GIV2 a/570
• The portrait now / Sandy Nairne en Sarah Howgate, 2006 – RoSa ex.nr.: GIV2 a/511
• Inverted odysseys: Claude Cahun, Maya Deren, Cindy Sherman / Shelley Rice en Lynn Gumpert, 1999 – RoSa ex.nr.: GIV2 a/310
• Maskerade: essays / Xandra Schutte, 1999 – RoSa ex.nr.: M/114
• Mirror images: women, surrealism, and self-representation / Whitney Chadwick en Dawn Ades, 1998 – RoSa ex.nr.: GIV1 a/39
• Seeing ourselves: women’s self-portraits / Frances Borzello, 1998 – RoSa ex.nr.: GIV2 a/243