Nan Shepherd
Schots romanschrijver, dichter en 'nature-writing' pionier
Anna "Nan" Shepherd (1893-1981) is een Schots romanschrijver en dichter. Ze geldt daarnaast ook als pionier binnen de literaire traditie ‘nature-writing’, een stroming waarin vooral mannen tot nu toe naam wisten te maken. Ze is hoofdzakelijk auteur van romans en poëzie, maar haar bekendste werk is waarschijnlijk haar non-fictieboek The Living Mountain (1977).
Literaire werk
Nan Shepherd is een belangrijke naam binnen de vroege Schotse modernistische literatuur. Auteur is echter niet haar hoofdberoep. Schrijven doet ze naast haar werk als lector aan de universiteit van Aberdeen, waar ze doceert van 1919 tot 1956.
Romans
Shepherd publiceert haar eerste roman, The Quarry Wood, in 1928. De roman schetst een beeld van de beperkte en vaak tragische levens van vrouwen in Schotland in die tijd. In het boek vertelt Shepherd het verhaal van een jonge vrouw die strijdt voor een universitaire opleiding in een tijd waarin het niet evident is dat vrouwen toegang krijgen tot de universiteiten.
Shepherd’s tweede roman, The Weatherhouse, wordt gepubliceerd in 1930. Het boek focust op de interacties tussen mensen in een kleine Schotse gemeenschap, met aandacht voor het berglandschap rondom. Haar derde en meteen ook laatste roman, A Pass in the Grampians, wordt gepubliceerd in 1933 en is qua thema te vergelijken met The Weatherhouse.
Shepherd’s drie romans handelen alle drie over de botsing tussen de traditionele verwachtingen en de aantrekkingskracht van de moderniteit. Ook natuurelementen zoals het landschap en weeromstandigheden spelen een belangrijke rol in haar romans.
Poëzie
Naast romans schrijft Shepherd ook poëzie. Ze is een fervent 'hill-walker' (iemand die lange wandelingen onderneemt in heuvellandschappen: de hooglanden, heide en bergen). Haar poëzie schreeuwt haar liefde uit voor het heuvel- en berglandschap. Vooral Grampian, de regio waar ze vaak gaat wandelen, krijgt de loftrompet. Grampian is van 1975 tot 1996 een lokale overheidsregio in Schotland die later onderverdeeld zal worden in de unitaire raadsgebieden Aberdeenshire, City of Aberdeen en Moray.
Het schrijven van poëzie stamt al uit Shepherd’s studententijd. Ze schrijft als studente meerdere gedichten voor het studentenmagazine van de Universiteit van Aberdeen, de Alma Mater, waarvan ze een tijd ook uitgever is. Poëzie schrijft Shepherd verder vooral voor zichzelf. Pas in 1934, na het uitbrengen van haar drie romans, publiceert ze een bloemlezing van haar poëzie. De bundel krijgt de titel In the Cairngorms. Thematisch gezien verandert er niet veel. Ook hier staan opnieuw het intellect en de natuur centraal.
Het Cairngorms National Park (een natuurpark in de Schotse hooglanden, tussen Inverness, Aberdeen en Perth) neemt, net als Grampian, een prominente plek in in Shepherds literaire werk.
Pionier binnen de literaire stroming ‘nature writing’
In 2014 wordt In the Cairngorms heruitgegeven, met een inleiding door de bekende Britse auteur Robert Macfarlane. Hij wordt gezien als één van de invloedrijkste erfgenamen van de traditie van het schrijven over landschap, plaats, reizen en natuur. De traditie waarin Shepherd een voorloper was. De term 'nature writing' kwam onder meer door haar werk tot leven.
“Summer on the high plateau can be as sweet as honey; it can also be a roaring scourge. To those who love the place, both are good, since both are part of its essential nature.” Nan Shepherd in haar boek 'The Living Mountain'
Ondertussen zijn honderden boeken geschreven over bergen en natuur, het merendeel hiervan door mannelijke auteurs. Nan Shepherd is tot op vandaag één van de weinige vrouwen die naam wist te maken binnen de literaire stroming van 'nature writing'. Belangrijk is ook dat haar literatuur focust op de bergen an sich, als natuurfenomeen en landschappelijk kenmerk. Haar verhalen gaan niet zozeer over 'het behalen van de top'.
"...merely to be with the mountain as one visits a friend, with no intention but to be with him." Nan Shepherd in haar boek 'The Living Mountain'
The Living Mountain
Tijdens haar literaire carrière schrijft Shepherd één kort non-fictie boek, The Living Mountain. Ze pent er haar ervaringen in neer die ze opdoet tijdens het wandelen in de Cairngorm Mountains. Het zal uiteindelijk net dat werk worden waarmee ze ruimere bekendheid verwerft. Hoewel ze het boek al in de jaren 1940 afwerkt, wordt het pas in 1977 gepubliceerd.
Shepherd had een manuscript van het boek opgestuurd naar haar goede vriend Neil M. Gunn, auteur van The Silver Darlings en één van de groten in de Schotse literaire renaissance in de jaren ‘20 en ‘30 van de 20ste eeuw. Hij vond het boek geweldig, maar raadde Shepherd aan er foto's en een kaart aan toe te voegen, omdat het anders waarschijnlijk niet gepubliceerd zou raken. Zelf twijfelachtig over deze meerwaarde, wacht Shepherd lang om het manuscript naar anderen te sturen.
Uiteindelijk beslist ze in 1977 het boek toch door te sturen naar de Aberdeen University Press die het dertig jaar na schrijven, publiceert met kaart, maar zonder foto's. In het voorwoord stelt Shepherd dat dertig jaar slechts een korte tijd is in het leven van een berg, maar dat er veel veranderd is in de regio waarover het boek gaat. De opkomst van het toerisme bijvoorbeeld.
Nan Shepherd's drie romans worden bij het begin van de 21ste eeuw samen met The Living Mountain heruitgegeven door Canongate onder de titel The Grampian Quartet.
Meer weten over Nan Shepherd?
Nan Shepherd wordt als Anna Shepherd geboren in 1893 in Peterculter (een voorstad van Aberdeen). Haar familie verhuist naar Cults (een andere voorstad van Aberdeen) kort nadat ze geboren is. Het gezin neemt hun intrek in het huis waar Nan Shepherd het grootste deel van haar leven zal blijven wonen.
Shepherds eerste schoolervaring doet ze op aan de lokale basisschool in Cults. Het middelbaar onderwijs volgt ze aan Aberdeen High School for Girls, waarna ze aan de universiteit van Aberdeen studeert. Ze behaalt er haar masterdiploma in 1915. Daarna volgt ze een opleiding aan het Aberdeen Training Centre for Teachers (dat later het Aberdeen College for Education zou heten). In 1919 gaat ze er als lector aan de slag. Shepherd neemt pas afscheid van het onderwijs in 1956.
Na haar pensioen wordt ze uitgever van de Aberdeen University Review tot 1963. De universiteit van Aberdeen zal Shepherd uiteindelijk met een eredoctoraat bekronen in 1964 voor haar harde werk en haar trouw aan de universiteit.
Naast lector en auteur is Nan Shepherd een fervent wandelaar en klimmer. Ze leeft in de 'gouden eeuw van de bergsport' en maakt deel uit van een groepje vrouwen dat ervoor zorgt dat ze ondanks tegenkantingen van de maatschappij deze sport kunnen beoefenen. Shepherd’s liefde voor de bergen helpt ook haar literaire carrière. Ze schrijft er adembenemende stukken over.
Nan Shepherd raakt goed bevriend met veel andere Schotse schrijvers, zoals Neil M. Gunn, Marion Emily Angus (dichteres die voornamelijk in het Schots dicht en een voorloper is van de Schotse renaissance in de poëzie) en Jessie Kesson (geboren als Jessie Grant McDonald, roman- en toneelschrijver en radioproducer, bekend van The White Bird Passes en Another Place).
Zodra ze de leeftijd van 80 bereikt, wordt Nan Shepherd vaak ziek. Ze neemt haar intrek in een rusthuis voor vrouwen (Annesley House) in Torphins, een dorp in Aberdeenshire en sterft uiteindelijk in 1981 in een ziekenhuis in Aberdeen op 88-jarige leeftijd.
Erkenning
Nan Shepherds literaire bijdrage krijgt erkenning in Makars' Court, een plein vlak naast The Writer's Museum in Edinburgh. Het plein is geplaveid met gedenkplaten waarop literaire citaten staan van Schotse schrijvers. Selecties voor de Makars' Court worden gedaan door The Writers' Museum, The Saltire Society en The Scottish Poetry Library.
Shepherds werk staat centraal in de BBC documentaire The Living Mountain: A Cairngorms Journey. De documentaire wordt gepresenteerd door de Britse auteur van reisverhalen, Robert Macfarlane. Nan Shepherd had namelijk een grote invloed op zijn werk.
In april 2016 werd Nan Shepherd verkozen door de Royal Bank of Scotland om - als eerste vrouw na de Britse koningin - op de nieuwe Schotse bankbriefjes van 5£ te staan. Nan Shepherd is zo samen met wiskundige, astronome en aardrijkskundige Mary Somerville de eerste niet Koninklijke vrouw die op een Schots bankbiljet geëerd wordt. Het portret van Nan Shepherd is gebaseerd op een foto van haar als student in Aberdeen. Het biljet bevat ook twee citaten van de auteur. Eén uit haar eerste roman, The Quarry Wood, namelijk de quote die ook op haar herdenking op Makar's Court te vinden is: “It’s a grand thing to get leave to live”. De andere quote komt uit haar boek The Living Mountain:
“But the struggle between frost and the force in running water is not quickly over. The battle fluctuates, and at the point of fluctuation between the motion in water and the immobility of frost, strange and beautiful forms are evolved.”
Meer lezen
- Into the Mountain: A Life of Nan Shepherd / Charlotte Peacock, 2017
- The Grampian Quartet / Nan Shepherd - introductie door Roderick Watson (Ed.), 2001
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek
- The history of British women's writing, 1920-1945 / Maroula Joannou, Maroula, 2013 - RoSa ex.nr.: GIV2m/172
- Contemporary Scottish women writers / Aileen Christianson, 2000 - RoSa ex.nr.: GIV2g/43