Lucie Dejardin
Het eerste vrouwelijke parlementslid van België
Lucie Dejardin is de eerste rechtstreeks verkozen vrouw in België. De Luikse mijnwerkersdochter bemachtigt in 1929 een zetel in de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, waar ze pleit voor meer vrouwenrechten vanuit een socialistisch kader. Strijdpunten zoals betere arbeidsvoorwaarden, gelijk loon voor gelijk werk en huishoudtoelages voor huisvrouwen vormen een rode draad in haar activistische jaren. Daarnaast vertolkt ze de stem van de socialistische vrouwen op verschillende internationale congressen.
Mijnwerkster en militant
Lucie Dejardin (1875) komt uit een groot mijnwerkersgezin uit Beyne-Heuasy, vlakbij de stad Luik, het centrum van mijnbouw en steenkool. Ze gaat slechts vier jaar naar school en sjouwt al op haar dertiende met kolenwagens in de mijn. Drie jaar later houdt Lucie als militant van de Belgische Werkliedenpartij (BWP) een toespraak tegen de erbarmelijke arbeidsvoorwaarden in de mijnbouw. Dat wordt haar niet in dank afgenomen; ze wordt op staande voet ontslagen en werkt nadien als dienster in de horeca, als arbeidster in een glasblazerij en als strijkster in een wasserij. Na verschillende werkplaatsen doorlopen te hebben vindt de socialistische activist tot slot stabiel werk als verkoopster van tabak en sterke dranken voor een socialistische coöperatieve.
“Ze had een vulkanisch temperament. Ze was een vurige Luikse, een onvervalst kind van de cité ardente, wat haar speeches als vulkanen deed uitbarsten.” Arthur Wauters, een vriend van Lucie Dejardin
Samen met Marianne Wasson, een andere socialistische pionier uit Luik, richt Lucie Dejardin de eerste socialistische vrouwenbond op in haar thuisstad. Ook sluit ze zich aan bij de mijnwerkersbond.
Socialistische pacifist in oorlogstijd
In het begin van de Eerste Wereldoorlog combineert Dejardin haar job als handelsreiziger met spionageopdrachten voor de verzetsgroep, La Dame Blanche. Tijdens een van haar missies wordt ze onderschept door Duitsers. Lucie wordt gearresteerd, berecht en veroordeeld tot de doodstraf, maar zit uiteindelijke een levenslange gevangenisstraf uit in het Duitse concentratiekamp van Hozminden. Ze probeert meermaals te ontsnappen en weigert mee te werken, want “dat is landverraad”. Tijdens een uitwisseling van krijgsgevangen wordt een uitgemergelde Dejardin terug vrijgelaten. Vooraleer ze in 1919 terugkeert naar haar thuisfront, verblijft ze enige tijd in Frankrijk, waar ze zich ontfermt over Belgische kinderen in ballingschap.
Na de Eerste Wereldoorlog gaat ze aan de slag als arbeidsinspectreur en wordt ze lid van La Ligue Internationale des femmes pour la paix et la liberté. Ze vertegenwoordigt de Belgische socialistische vrouwen op internationale vredescongressen in Hamburg, Marseille, Parijs, Zürich, Praag, Wenen en Den Haag. In 1923 wordt het nationaal comité van de Gilde van vrouwelijke coöperatoren opgericht met Dejardin als voorzitter. Een jaar later presenteert ze tijdens een congres in Gent haar baanbrekend rapport over de rol van vrouwen in coöperatieve bewegingen. Tijdens haar toespraak vermeldt ze trots dat Luik de eerste stad is waar vrouwen en meisjes voortaan gelijke rechten hebben in samenwerkingsverbanden.
Niet veel later richt Dejardin Le congrès National des Femmes Socialistes op. Ze hoopt dat er meer en meer gelijkaardige bewegingen ontstaan, waar socialistische vrouwen een stem krijgen. Het aantal socialistische vrouwenbonden stijgt aanzienlijk na haar oproep.
“Lucie was het proletariaat. Een vrouwelijke Spartacus die de opgekropte rancunes verklankte van eeuwenlange vergeefse revoltes.” Arthur Wauters, een vriend van Lucie Dejardin
De antimilitaristische socialiste zit niet stil en organiseert humanitaire hulpacties voor de noodlijdende burgerbevolking in Duitsland en Oostenrijk. Ook is Lucie mede-oprichtster van de krant La Voix de la Femme, die rigide genderrollen aanklaagt die vrouwen in een moederrol dwingen, en die opkomt voor sociale gelijkheid. Thema’s zoals financiële zekerheid, jobzekerheid, onderwijs, eigendomsrechten en vrouwenkiesrecht worden uitgebreid besproken.
Onverwachte Volksvertegenwoordiger
Pas in 1920 verwerven Belgische vrouwen het passieve stemrecht, waardoor ze gerechtigd zijn om zichzelf verkiesbaar te stellen. Dit is opmerkelijk omdat vrouwen destijds niet gerechtigd zijn om zelf naar de stembus te trekken. Het actieve stemrecht krijgen vrouwen in België namelijk pas in 1945, erg laat in vergelijking met andere landen. Zo gebeurt het dat Dejardin in 1926 verkozen wordt om in naam van de BWP te zetelen in de gemeenteraad van Luik en in 1929 – tegen alle verwachtingen in – verkozen wordt in de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers. Zo gaat Lucia Dejardin de geschiedenis in als de eerste rechtstreeks verkozen vrouw in het Belgisch Parlement.
Tijdens haar mandaat houdt ze zich vooral bezig met sociale voorzorg, arbeidsongevallen en vrouwenrechten; thema’s zoals ongelijkheid op de werkvloer, subsidies voor de huisvrouw en vakantiekampen voor kinderen liggen haar nauw aan het hart. Ook pleit ze voor meer veiligheid op de werkvloer en eist ze subsidies voor huisvrouwen. Terugdenkend aan haar ervaringen in haar kindertijd, met een drankverslaafde vader, gaat ze in het verweer tegen de wetsvoorstellen die de vrije verkoop van alcohol willen toestaan. Daarnaast zet ze zich nog steeds in voor meer welzijn en welvaart van arbeiders, en in het bijzonder voor arbeidsters.
Vier jaar na haar eerste nationale mandaat krijgt de Belgische Werkliedenpartij zware klappen bij de nationale verkiezingen en moet Lucie Dejardin haar post verlaten. Plots valt de eenenzestigjarige militant zonder inkomen en vult ze haar dagen als secretaresse bij de Luikse federatie. Na de inval van de Duitsers, vlucht Lucie naar Groot-Brittannië. Ook daar bekommert ze zich over arbeiders en vangt ze vluchtelingen op in Londen. Terug in België, vervangt Lucie de overleden Georges Truffaut in de Kamer. In 1945 overlijdt Lucie Dejardin aan een hartstilstand.
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- Lucie Dejardin: hiercheuse et député socialiste / E.B. Chalmers, 152 – RoSa-ex.nr.: T/0251