Borderlands/La Frontera: The New Mestiza - Gloria Anzaldúa
Gloria Anzaldúa
Borderlands/La Frontera: The New Mestiza
San Francisco, California: Aunt Lute Books, 2012. 300 p.
feminisme / Latinas / multicultureel / theorie
RoSa-ex.nr.: M/522
Borderlands/La Frontera: The New Mestiza (1987) is het semiautobiografische werk van Chicana feministe Gloria Anzaldúa. In deze bundel van essays, proza en poëzie beschrijft Anzaldúa het leven in de grensstreek tussen Mexico en Amerika. Daarvoor vertrekt ze vanuit haar eigen persoonlijke ervaringen. Anzaldúa is zesde generatie Mexicaans-Amerikaans. Ze groeide op in het zuidelijkste punt van Texas in de Rio Grande Valley waar de Verenigde Staten en Mexico elkaar ontmoeten. Die fysieke grens is haar startpunt, maar doorheen het boek gebruikt ze grenzen als metafoor om te reflecteren op het leven tussen twee werelden met aandacht voor aspecten als gender, seksualiteit, religie en cultuur. Anzaldúa ontwikkelt een uniek feministisch kader en stelt dat een nieuwe en dekoloniale bewustwording mogelijk is.
Met de titel Borderlands/La Frontera verwijst Anzaldúa allereerst naar een fysieke plaats, met name haar geboorteplaats in het zuidelijkste punt van de staat Texas in de Rio Grande Valley, op het kruispunt van de Mexicaanse en Amerikaanse grens. Het grensgebied kenmerkt zich door de grote Mexicaanse bevolking en de levendige Mexicaanse cultuur. De streek is een mix van Mexico en Amerika maar tegelijkertijd geïsoleerd van beiden. Anzaldúa beschrijft de grens als 'una herida abierta' (een open wonde) waar “de Derde Wereld tegen de Eerste schuurt en bloedt” (p.25).
Chicanos in het grensgebied navigeren dagelijks in een sociale, politieke en culturele realiteit vol tegenstellingen. Het gebied is een kruispunt van verschillende historische en politieke gebeurtenissen: de genocide van de inheemse bevolking, de Spaanse kolonisering, de Amerikaanse kolonisering en de massamigratie van het zuiden naar het noorden. De beroving van het land is voor Anzaldúa heel persoonlijk. Haar familie behoorde tot de Mexicanen die in het gebied woonden alvorens het in 1845 eigendom werd van de Verenigde Staten. Haar familieleden en buren, die generaties lang boeren waren op eigen grond, werden door witte Amerikanen van hun land beroofd en daarna als landarbeiders ingezet.
Voor Anzaldúa is één ding duidelijk: het is mogelijk om ambiguïteiten en tegenstellingen te begrijpen en te verwerpen, te omarmen en te haten, in leven te houden en in vraag te stellen, maar vooral te overstijgen om een nieuwe manier van wezen te vinden. Mexicanen die officieel in Amerika zijn geboren, verwijzen doorgaans naar zichzelf als ‘Chicanos’ (mannelijk) of ‘Chicanas’ (vrouwelijk). De term werd in het leven geroepen door witte Amerikanen als racistische en klassistische benaming voor minderbedeelde Mexicanen. Kinderen die Spaans spraken op school kregen regelmatig te maken met agressie en fysiek geweld. De cultuur en taal van Chicanas werd door witte Anglo-Amerikanen als minderwaardig beschouwd en Chicana kinderen werden gedwongen om te assimileren. In het anti-racistische verzet van de jaren 1940 eisten Mexicanen de term op om duidelijk te maken dat ze trots waren op hun roots en afstand namen van de Anglo-Amerikaanse identiteit en van racistische ideologieën. Ze wilden etnische solidariteit en politiek empowerment bevorderen binnen hun gemeenschap.
De Chicana feminist verwerpt het idee van één identiteit en pleit voor een Mestiza-bewustwording of een hybriditeit van verschillende identiteiten. Ze bekritiseert daarmee het idee dat de Chicana identiteit gegrond is in de nationale geschiedenis van één land. Ze schetst een beeld van het sociale en culturele landschap in de grensstreek door de verschillende geschiedkundige en hedendaagse gebeurtenissen in de regio te schetsen, van de inheemse bevolking tot de nieuwe grenzen van de Verenigde Staten. Haar doel is om een zelfbewustzijn te creëren dat de verschillende realiteiten niet ontkent of tegenwerkt, maar omarmt. De verschillende benamingen die Anzaldúa voor zichzelf gebruikt zijn hier een voorbeeld van. Ze voelt een diep ongemak bij de Amerikaanse identiteit en cultuur die geworteld is in geweld en genocide. Doorheen het boek lezen we hoe ze zich identificeert als inheems, Mexicaans, Spaans, Chicana, Raza*, Tejana* en Mestiza*. Met deze verschillende termen verwijst ze niet enkel naar geopolitieke gebeurtenissen maar ook naar de verschillende lagen in haar zelfbeeld.
*Raza is een term die veelal wordt gebruikt door Latijns-Amerikaanse families die zijn geëmigreerd naar de Verenigde Staten. Tejana is de term die wordt gebruikt voor Mexicanen die inheems zijn in Texas. Mestiza is het Spaanse woord voor iemand van een gemixte inheemse en Spaanse afkomst.
De Chicana feminist breidt haar theorie uit naar dichotomieën die verder gaan dan land en etniciteit. Doorheen het boek belicht Anzaldúa de geschiedenis van Chicanas die niet past binnen het nationale verhaal van de Verenigde Staten en Mexico, zonder in de val van nostalgie en romantisering te trappen. "But I will not glorify those aspects of my culture which have injured me and which have injured me in the name of protecting me”, schrijft ze. In haar werk figureren grenzen ook als splitsing tussen zichzelf en haar familie, inclusief hun ideeën omtrent gender en seksualiteit. Traditionele genderrollen die aan vrouwen worden voorgeschreven stelt Anzaldúa al op jonge leeftijd in vraag. Zo weigert ze de kleren van haar broers te strijken en beantwoordt ze vragen van familieleden omtrent huwelijk vlakaf met: “Ik ben niet van plan te trouwen met een man.” Anzaldúa omarmt publiekelijk haar seksuele oriëntatie als lesbische vrouw in een vijandig socio-politiek klimaat voor vrouwen en queers. Uiteindelijk verlaat ze als eerste in haar familie de Rio Grande Valley. Bovendien leren Anzaldúa’s regelmatige bezoeken aan Mexico dat onderdrukking niet exclusief tot één land of etnische groep behoort. Door de onderdrukking die ze op school heeft ervaren en het seksisme in haar familie, leert ze om binnen en buiten culturen, talen en sociale structuren te bestaan.
Doorheen het boek doet Anzaldúa aan codeswitching en wisselt ze af tussen Engels en Spaans. Het mixen van beide talen is eigen aan de Chicana cultuur. Zowel Latinos die vloeiend Spaans spreken als witte Amerikanen die eisen dat iedereen die op Amerikaans grondgebied woont Engels spreekt, kijken neer op deze unieke taal van Chicanos. Anzaldúa vindt pas gehoor voor haar interesse in Chicana literatuur nadat ze naar Californië verhuist en in contact komt met andere Chicana feministen. Door de Amerikaanse academische lezer in contact te brengen met de hybride cultuur van de grensstreek daagt ze traditionele ideeën omtrent taal(purisme) uit.
Borderlands/La Frontera maakt duidelijk dat vormen van onderdrukking niet statisch en monolithisch zijn maar een product van verschillende gebeurtenissen en actoren die vaak overlappen. Door die allemaal in beeld te brengen, geeft Anzaldúa vorm aan haar eigen identiteit en benadrukt ze de agency van Chicanas in de grensstreek. Anzaldúa pleit voor een nieuwe bewustwording die enkel mogelijk is door het omarmen van alle contradicties van de Chicano-identiteit doorheen de geschiedenis en vandaag. Ze betoogt dat een Mestiza-bewustwording een einde kan maken aan verkrachting, geweld en oorlog die zo verankerd zijn in de geschiedenis van de grensstreek (p.102).
Meer weten?
- RoSa thema: Gendergerelateerd geweld
- Uitgelezen Zomer 2023: Feminisme in Latijns-Amerika
- RoSa luistert: Women Resisting Violence podcast van het Latin American Bureau
- RoSa leest: Not One Less. Mourning, Disobedience and Desire - María Pía López
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- Borderlands/La Frontera: The New Mestiza / Gloria Anzaldúa, 2012 - RoSa-ex.nr.: M/522