Gender and the First World War - Christina Hämmerle, Oswald Überegger & Birgitta Bader Zaar (Eds.)

Christina Hämmerle, Oswald Überegger & Birgitta Bader Zaar (Eds.)

Gender and the First World War
Basingstoke: Palgrave Millan, 2014. 265 p.

gender / geweld / historisch / homoseksualiteit / kinderen / leger / anti-militarisme / mannelijkheid / militarisme / nationalisme / oorlog / verkrachting / verpleegkundigen / vrouwelijkheid /vrouwenbeweging / burgerschap / eerste wereldoorlog

RoSa-ex.nr.: FII m/750

De eeuwherdenking van de Eerste Wereldoorlog vormde de aanzet tot het publiceren van Gender and the First World War. De auteurs vonden het een mooie gelegenheid om het aandeel van vrouwen in die Groote Oorlog te herbekijken. Noch de maatschappelijke context van de oorlogvoerende landen, noch de gevolgen van het oorlogsgeweld tussen 1914 en 1918 kunnen immers voldoende worden gedocumenteerd en begrepen zonder hierbij de analytische categorie ‘gender’  in overweging te nemen. Wat waren de unieke prestaties van vrouwen tijdens de oorlog? Wat waren hun specifieke ervaringen? En, welke impact had het oorlogsgebeuren op het leven van de vrouw in Europa post-WOI? Een transnationaal perspectief is volgens de auteurs bij dit onderzoek onontbeerlijk.

Door de jaren heen is reeds heel wat onderzoek geleverd naar de positie van de vrouw tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daartegenover staat dat in het merendeel van de mainstream geschiedschrijving over de Eerste Wereldoorlog de categorie ‘gender’ nog al te vaak ostentatief over het hoofd wordt gezien en dat er heel wat internationale inconsistenties terug te vinden zijn. Dat zien we voornamelijk in Oost- en Zuidoost-Europa. Daarnaast komt ‘de vrouw’ vaak in een beperkt kader in deze geschiedschrijving aan bod. In dit boek reiken een verscheidenheid aan auteurs dan ook een veel ruimere waaier aan (vergeten) genderinvalshoeken aan met betrekking tot de periode 1914-1918.

Vrouwen aan het thuisfront, maar ook vrouwen op het slagveld worden in de kijker gezet. Daarnaast worden concepten als ‘vrouwelijkheid’ en ‘vrouw zijn’ geanalyseerd binnen hun tijdskader.

Ook onder de loep ligt de idealisering van de ‘mannelijke soldaat’ om van daaruit de toenmalige hegemonische genderorde te analyseren. Welke rol speelden concepten als ‘mannelijkheid’ en ‘vrouwelijkheid’ bijvoorbeeld bij aspecten als mobilisatie, protest en weerstand? En, in welke mate wijzigde het idee en de invulling van burgerschap voor respectievelijk mannen en vrouwen in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog? Deze en andere vragen krijgen in Gender and the First World War – eindelijk - een genuanceerd antwoord aangereikt.

Het boek is opgedeeld in veertien hoofdstukken, waarbij telkens één of meerdere auteurs over een specifiek onderwerp aan het woord worden gelaten. Zo werpt Matteo Ermacora in hoofdstuk twee een blik op de mobilisatie aan het thuisfront in de Friuli-regio in Italië tussen 1915 en 1917. Daarbij onderzoekt hij in hoeverre vrouwen eerst werden gemobiliseerd om in fabrieken en op het veld aan de slag te gaan, en in welke mate deze werkende vrouwen vervolgens door de heersende orde negatief werden benaderd en gedeeltelijk zelfs gevreesd. In hoofdstuk vier gaat geschiedenisprofessor Jason Crouthamel dieper in op de problematiek van seksuele afwijking en de impact van wat hij ‘hegemonische mannelijkheid’ noemt op soldaten gedurende hun leven in de loopgraven. Hoofdstuk zeven staat dan weer helemaal in het teken van Franse en Britse heldinnen uit de Eerste Wereldoorlog. Andere thema’s die aan bod komen zijn: de pacifistische initiatieven van vrouwen (hoofdstuk elf), moederschap in tijden van oorlog (hoofdstuk acht), de ervaring van verpleegsters in Oostenrijk-Hongarije (hoofdstuk zes), geweld in Berlijnse families (hoofdstuk drie), de weergave van het ‘vrouwelijke’ en ‘mannelijke’ binnen medische films rond oorlogshysterie tussen 1916 en 1918 (hoofdstuk vijf), de betekenis van burgerschap en oorlog voor Litouwse vrouwen (hoofdstuk dertien), het rouwen bij vrouwen op het thuisfront (hoofdstuk negen), de impact van genderbeeldvorming op kinderen tijdens de Eerste Wereldoorlog (hoofdstuk tien), de Duitse vrouwenbeweging (hoofdstuk twaalf) en de ervaringen van Sloveens vrouwen binnen het nationalisme (hoofdstuk veertien).

Stuk voor stuk bieden de auteurs ons een uniek wetenschappelijk perspectief op hoe deze vele vrouwen de oorlog beleefden, hoe aspecten als ‘vrouwelijkheid en mannelijkheid’ beleefd werden en hoe het oorlogsgeweld en de nasleep ervan (al dan niet blijvende) veranderingen teweeg brachten in de man-vrouwverhoudingen en genderideologieën in de oorlogvoerende landen. Laat dit boek een aanrader zijn voor al wie geïnteresseerd is in Europese geschiedschrijving, oorlogsverhalen en (veranderende) maatschappelijke invullingen van het ‘man-’ en ‘vrouw-zijn’. Zeker in het kader van de eeuwherdenking een niet te missen boek.

Meer weten?

• Pers:pectief 16/03/2023: Genderrollen in tijden van oorlog
• Pers:pectief 31/03/2022: Vrouwen in gevechtsposities
• Pers:pectief 03/06/2021: Systematische verkrachting als oorlogswapen
• Gender in de Pers 16/11/2018: Vrouwen en de Eerste Wereldoorlog in België
• RoSa thema: 1914: Vrouwen in het verzet tijdens WOI
• RoSa thema: Geweld en discriminatie
• Nieuw op Canvas : Verkracht aan het front (VRT, 07/02/2023)
• In Focus: War in Ukraine is a crisis for women and girls (UN Women, 22/09/2022)

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Gender and the First World War / Christina Hämmerle, Oswald Überegger & Birgitta Bader Zaar (Eds.), 2014 - RoSa-ex.nr.: FII m/750