Isala | Samen schrijven we geschiedenis
Isala is een gloednieuw citizenscienceproject van Universiteit van Antwerpen, dat onderzoek doet naar het vaginaal microbioom. Dat is de verzamelnaam voor de miljoenen micro-organismen in je vagina. Denk aan gezonde én ongezonde bacteriën, virussen, schimmels enzovoort. Die zijn belangrijk om je te beschermen voor infecties, blaasontstekingen en soa’s. Mogelijk spelen ze ook een belangrijke rol in vruchtbaarheid en gezonde zwangerschap. En precies dàt wil Isala nu onderzoeken met de hulp van meer dan 5.000 enthousiaste burgers die deelnemen aan dit unieke onderzoeksproject.
Aanvankelijk had de Isala-onderzoeksgroep van professor Sarah Lebeer (relatief) bescheiden dromen: het vaginale microbioom nader onderzoeken en haar impact op het dageijkse leven, vruchtbaarheid en zwangerschap in kaart brengen, iets wat nooit echt onderzocht was. Vaginale gezondheid blijkt de door mannen gedomineerde medische wereld maar weinig te interesseren. Je leest er meer over in het RoSa-thema over gezondheid. Isala wil het taboe rond vaginale gezondheid doorbreken en lanceerde een oproep om 200 enthousiastelingen te engageren die in de privacy van hun eigen badkamer een aantal eenvoudige ‘swabs’ willen afnemen van hun vagina, huid en speeksel. De storm aan reacties die daarop volgde had het Isalateam niet kunnen voorspellen. Maar liefst 5.528 opgetogen zielen meldden zich aan om het taboe rond vaginale gezondheid te doorbreken en, samen met het Isala-onderzoeksteam van de Universiteit van Antwerpen, geschiedenis te schrijven.
Visuals door Studio Maria
Vochtige streken, intieme vragen
Voor elke deelnemer in de eigen badkamer staaltjes kan gaan afnemen, moet er een lange, online vragenlijst ingevuld worden die peilt naar eetgewoontes, levensstijl, seksuele activiteit en eventueel gebruik van verzorgings-, hygiëne- en menstruatieproducten. Al deze zaken hebben namelijk een invloed op iemands vaginale microbioom. Wist je bijvoorbeeld dat heel wat inlegkruisjes, maandverbanden en tampons bestaan uit synthetische materialen zoals viscose? Viscose, oftewel rayon, wordt gemaakt uit houtpulp en wordt synthetisch gefabriceerd in tegenstelling tot katoen, wat een natuurlijke stof is. Viscosevezels worden bij elkaar gehouden door polyetheen of polypropeen, een soort van plastieken toplaag, en worden gebleekt, bijvoorbeeld door chloor. Daardoor kunnen kankerverwekkende dioxines vrijkomen. Heel wat menstruatieproducten zijn daarnaast behandeld met parfums die de natuurlijke balans van je vagina kunnen verstoren.
Het feit dat bedrijven niet wettelijk verplicht zijn om hun ingrediënten op te lijsten op de verpakking maakt het behoorlijk moeilijk om een vagina-vriendelijk product uit te kiezen in de winkel.
Ook niet alle katoenen versies zijn onschuldig: katoen is een van de meest bespoten gewassen. Maar liefst één vierde van het wereldwijde, jaarlijkse insecticidegebruik wordt gebruikt in de katoenteelt. Bij het gebruik van een katoenen tampon kunnen restanten van die pesticiden vrijkomen. Gezien je vagina een van de sterkst absorberende organen is van het lichaam, is dat behoorlijk schadelijk. Hoewel die dioxinegehaltes er laag zijn en er nog geen wetenschappelijk onderzoek een verband heeft vastgesteld met bijvoorbeeld baarmoederhalskanker, zijn al die chemicaliën hormoonverstorend. Niet bepaald gezond voor je vagina dus.
Daarom worden vrouwen die met het Humaan Papillomavirus (HPV) virus worden vastgesteld vaak aangeraden om over te stappen op menstruatieproducten van biologisch katoen of een menstruatiecupje. Het is die ervaring die Mariah Mansvelt Beck ertoe bracht om het Nederlandse label Yoni care op te starten, dat toxic-free maandverband van uitsluitend biologisch katoen produceert. In 1989 richtte Susie Hewson om dezelfde reden het Britse label Natracare op, het eerste ecologische tamponmerk.
Uit een enquête van Isala blijkt dat één op vier vrouwen een menstruatiecup gebruikt. Maandverband (61%) is nog steeds het populairste menstruatieproduct, gevolgd door tampons (56%).
Hoewel al deze keuzes werkelijk belangrijk zijn voor je vaginale gezondheid, wordt er niet echt over gepraat. We zijn nogal snel beschaamd over wat er allemaal gebeurt, je weet wel, “daar beneden”. Isala wil alle taboes rond vaginale gezondheid op de schop en spoort iedereen aan het schaamtegevoel over onze vochtige streken te overwinnen. Op hun website faciliteren ze dan ook gesprekken over vaginale gezondheid: heb je veel last van je menstruatie? Durf jij over alles praten bij je gynaecoloog of dokter? Had jij ooit een miskraam? Ben je gevaccineerd tegen HPV? Je kan er semi-anoniem verhalen lezen en delen, enkel je voornaam is voldoende. Ook in de Isala-testkit vind je - naast de twee verschillende swabstaafjes in een steriele verpakking - een pakketje “taboedoorbrekende gespreksstarters”. Isala wil het taboe rond vaginale gezondheid doorbreken, niet enkel in de medische wereld, maar in ook in ieders persoonlijke kringen en in de brede samenleving.
Experimenteren in eigen badkamer
Een burgeronderzoek is behoorlijk innovatief en wakkert zeer zeker de maatschappelijke betrokkenheid bij het onderzoek aan. Om te bewaken dat alle staaltjes op een correcte manier worden afgenomen, legt een handleiding uit hoe je dat als deelnemer best aanpakt. Een stappenplan legt zorgvuldig uit hoe je ervoor zorgt dat de onderzoekers aan de Universiteit van Antwerpen je vaginale micro-organismen in optimale staat ontvangen en het onderzoek niet gecompromitteerd wordt. Op hun website is er ook een instructiefilmpje te vinden.
Belangrijk is om niet eerst te douchen of te wassen: Isala is niet geïnteresseerd in een verbloemde - pun intended - versie van je vaginaal microbioom, maar wil juist weten hoe het zit met je natuurlijke vaginale flora.
De Isala-onderzoeksgroep tracht meer inzicht te krijgen in vaginale gezondheid en zal alle ingestuurde staaltjes van burgers pseudoniem analyseren aan de hand van state of the art DNA-technologie en de corresponderende, ingevulde vragenlijsten. Zo beogen de onderzoekers verbanden te leggen tussen levensstijl en vaginale gezondheid, en op basis hiervan concreet advies te geven om je vagina vrolijk en gezond te houden. Stilletjes wordt er zelfs al gedroomd van een heus boek met allerlei tips…
Door het vaginale microbioom te analyseren hoopt Isala ook meer inzicht te krijgen in het verband met vruchtbaarheid en gezonde zwangerschappen. Wie weet betekent het onderzoek van Isala wel een belangrijke doorbraak in het behandelen van vruchtbaarheidsproblemen? Tegen het einde van het jaar worden preliminaire resultaten verwacht en in het voorjaar van 2021 worden individuele resultaten teruggekoppeld naar de deelnemers. Spannend!
Het enthousiasme van de 5.528 participanten heeft het Isalateam werkelijk overweldigd. Het is een hartverwarmend en duidelijk signaal dat ook burgers onderzoek naar vaginale gezondheid belangrijk vinden. Omdat de storm aan reacties het onderzoeksteam de unieke kans verleende om het bereik van hun onderzoek uit te breiden en nog groter te dromen, werd er besloten om minstens één staal af te nemen bij iedereen die zich inschreef. Van 200 naar 5.528 participanten: goed voor de wetenschap, minder goed voor de portemonnee. Daarom roept Isala op om hun onderzoek financieel te steunen.
Waarom Isala?
Vroeg je je nog af waar de naam Isala vandaan komt? Dit baanbrekend onderzoek is opgedragen aan wijlen Isala Van Diest (1842-1916), de allereerste vrouwelijke arts in België. Ze trok naar Zwitserland om geneeskunde te studeren, wat vrouwen in België toen nog niet mochten. Eens terug in België was het nog een ware strijd om haar diploma erkend te krijgen, maar in 1884 was het zover: een Koninklijk Besluit liet vrouwen voortaan toe om arts te worden. Dankzij haar doorzettingsvermogen schreef Isala Van Diest geschiedenis in de medische wereld. Vandaag stelt de gedreven onderzoeksgroep van de Universiteit van Antwerpen zichzelf geen minder ambitieuze doelen dan dat: geschiedenis schrijven, samen met meer dan 5.000 burgers.
Meer lezen?
- Lees meer over Isala en het vaginaal microbioomonderzoek op hun website.
- Lees meer over Isala Van Diest in haar portret.
- RoSa thema: Lichaam en geest
- RoSa subthema: Gender- en seksverschillen in lichamelijke gezondheid
- Tampons: toxische tijdbommetjes of valt dat mee? (Energieke Vrouwen Academie)
- Menstrual Care Products & Toxic Chemicals (Women’s Voices for the Earth)
- Chem Fatale Report: Potential Health Effects of Toxic Chemicals in Feminine Care Products (Women’s Voices for the Earth)