Queer Graphics Brussels - Design Museum Brussel
In het Design Museum Brussels loopt sinds mei de tentoonstelling Brussels Queer Graphics. Daarin staat de geschiedenis centraal van grafische vormgeving binnen de Brusselse LGBTQI+-gemeenschap. Posters, flyers, pins, kaartjes en andere memorabilia uit verschillende publieke en privéarchieven zijn samengebracht in deze unieke expositie. Het eindresultaat: een verhaal over engagement, viering en activisme binnen de LGBTQI+-gemeenschap in Brussel van de jaren 1950 tot nu.
De drukke posters en groen bekladde muren van de tentoonstelling trekken meteen de aandacht in de witte ruimte van het Design Museum Brussels. De individuele posters zijn rijk aan boodschappen en beelden. Het beeldmateriaal van dichtbij bewonderen is dus sterk aangeraden. Oude programma’s van L-Festival, Festival du Film Gay et Lesbien de Bruxelles en Pink Screens hangen ertussen. Ook ander historisch beelden van queer samenkomsten, concertavonden en feestjes van de jaren 1950 tot nu sieren de muren van het museum.
Tegelijkertijd wordt het politieke, juridische en medische leven van de LGBTQI+-gemeenschap visueel voorgesteld. Sensibiliseringscampagnes over de AIDS-pandemie en betogingen voor vrijheid van meningsuiting in het onderwijs herinneren de bezoeker aan donkerdere tijden. Het belang van collectiviteit wordt sterk benadrukt in deze werken. Samen strijden tegen de AIDS-pandemie maar ook samen (veilig) feesten waren in de jaren 1980 en 1990 populaire boodschappen in de LGBTQI+-gemeenschap in Brussel.
Bron rechts: Groupe de Libération Homosexuel, Homo-Films, 1st edition, 1979 Illustration : J. Rivière, Collection Fonds Suzan Daniel (Amsab-ISG) © GLH
Er wordt niet gepleit voor aanvaarding maar wel voor zichtbaarheid. Deze gemeenschap weigerde te buigen naar heteronormatieve normen door zich kleiner of anders voor te stellen maar eiste met volle trots een plek in de maatschappij. Homofobe uitspraken van kerkelijke leiders werden beantwoord met grappige leuzen op flyers en circuleerden massaal. Door nieuwe en bestaande iconen, zoals Sinterklaas en Superman, te vermengen in hun beeldtaal probeerde de LGBTQI+-gemeenschap herkenbaar te zijn bij een breed publiek, zowel binnen als buiten hun eigen gemeenschap. “We’re here, we’re queer” is de duidelijk boodschap van deze tentoonstelling.
Een werkpunt? De ‘oververtegenwoordiging’ van de letter G, met name homoseksuele cismannen. Hoewel het acronym LGBTQI+ zowel personen van verschillende seksuele en genderidentiteiten omvat, is er bitter weinig te zien over lesbische vrouwen en transgender en intersekse personen. Dit hiaat wordt door de curatoren zelf in de tentoonstelling aangeklaagd. Daarnaast is er weinig terug te vinden over personen van kleur in de LGBTQI+-geschiedenis van Brussel.
De toegankelijkheid van de tentoonstelling voor een niet-queer publiek valt eveneens op. De grafische (kunst)werken worden ingeleid via talrijke teksten die meer politieke en culturele context bieden bij het beeldmateriaal waardoor ze de bezoekers diepgaand informeren over de bredere geschiedenis van de LGBTQI+-gemeenschap in Brussel.
Bron links: Les Lesbianaires, press review, n° 15/16, january 1986, Collection Carhif-AVG, Bruxelles.
Bron rechts: 4e Homonacht Brussel, Ancienne Belgique, 1986, Collection Carhif-AVG, Bruxelles
Deze tijdelijke tentoonstelling van het Design Museum Brussels is te zien tot en met 5 november 2023. De tentoonstellingscatalogus Queer Graphics is beschikbaar in onze bibliotheek.
Naar aanleiding van deze tentoonstelling waren we geïnspireerd om in ons eigen archief te duiken. We ontdekten deze parel van de LGBTQI+-geschiedenis in België: een rode ballon met de tekst “Liever lesbisch”. De ballon dateert van 26 juni 1982 en werd ingezet tijdens een lesbienne-en homobetoging in Antwerpen. “Liever lesbisch” was een populaire slogan die voortkwam uit het radicaal feminisme in België van de jaren 70. De strijd tegen seksuele exploitatie en het recht op zelfbeschikking vormden belangrijke agendapunten tijdens de tweede feministische golf. Taboes werden doorbroken en lesbiennes werden meer zichtbaar in de publieke ruimte door de ‘power of naming’. De slogan werd gebruikt door verschillende actiegroepen zoals De Dolle Mina’s en de Gentse groep Liever Heks maar was in het algemeen populair in België en Nederland. De ballon is te bewonderen in de RoSa-bibliotheek in de Zennestraat 40!