Politieke participatie in België

Stand van Zaken

Hoewel de politieke participatie van vrouwen gestaag stijgt, is - ondanks de quotawetten - pariteit nog op geen enkel niveau bereikt. 

Huidige stand van zaken* wat betreft Belgische representatie:

• Europa (laatste verkiezing 2019):
  43% vrouwen in het Europees Parlement
• Federaal (laatste verkiezing 2019):
  43% vrouwen in het Federaal Parlement
  --% vrouwen in de Federale regering 
• Vlaanderen (laatste verkiezingen 2019):
  47% vrouwen in het Vlaams Parlement
  --% vrouwen in de Vlaamse Regering 
• Brussel (laatste verkiezingen 2019)
  45% vrouwen in het Brussels Parlement
  38% in de Brusselse Regering
• Provincies en Gemeenten (laatste verkiezing 2018):
  40% vrouwen in de provincieraden
  45% vrouwen in de stadsdistrictsraden
  38% vrouwelijke gemeenteraadsleden
  34% vrouwelijke schepenen
  15% vrouwelijke burgemeesters

*De cijfers hierboven geven de percentages weer meteen na afloop van de laatste verkiezingen (niet de actuele percentages, die mogelijks reeds aangepast zijn op basis van verschuivingen).

Mei 2019: opmars van de vrouwelijke parlementsleden

• Op alle niveau's stijgt het percentages vrouwelijke verkozenen
• De stijging is het sterkst wat betreft het Europees Parlement: het percentage vrouwen gaat er van 28,6% (2014) naar 42,8% (2019)
• De rechtstreeks verkozen vrouwen in het Federaal Parlement stijgen naar 42,6%
• Op Vlaams niveau krijgen we 46,7% vrouwen
• Het verhaal in Brussel brengt ons 44,9% vrouwelijke verkozenen

Oktober 2018: v/m in de gemeenteraden

• Gemeenteraden in Vlaanderen blijven overwegend mannenbastions. Slechts 24 van de 300 gemeenten kennen meer verkozen vrouwelijke gemeenteraadsleden dan mannen
• 43 Vlaamse gemeenten tellen minder dan 30% vrouwelijke verkozenen
• De Vlaamse provincieraden scoren beter, met een gemiddelde van 41% vrouwelijke verkozenen
• Het gemiddeld aantal vrouwelijke verkozenen ligt in Vlaanderen op 38%
• Het gemiddeld aantal vrouwelijke verkozenen voor Brussel is een pak veelbelovender: 49%

Juni 2014: 'de moeder aller' verkiezingen

• De verkiezingen van 2014 levert 41% rechtstreeks verkozen vrouwen in de Federale kamer, 44% voor het Vlaamse Parlement, 42% voor de Brusselse kamer en 29% verkozen vrouwen voor het Europees Parlement.
• Voor alle niveau's zien we hier een lichte stijging. Enkel het percentage verkozen vrouwen voor het Europees Parlement daalt van 35% in 2009 naar 29% in 2014.
• Vlaanderen legt na afloop van de verkiezingen 2014 de beste papieren voor wat betreft de 50/50-verdeling. Met iets meer dan 44% komt het Vlaams Parlement het dichtst in de buurt van een evenwichtige sekseverdeling.

Januari 2013: benoemingen

• Eind januari 2013 volgt de benoeming van de Vlaamse, Waalse en Brusselse burgemeesters. In Vlaanderen gaat het om 39 vrouwelijke burgemeesters (wat neerkomt op 13%), in Wallonië is er sprake van 34 vrouwelijke burgemeesters (waardoor het totaal stijgt van 8% naar 12%). In Brussel zien we daarentegen een daling: waar er voorheen 3 van de 19 burgemeester vrouwen waren, is dat er nu nog 1.
• In Vlaanderen gaat West-Vlaanderen op kop met 16% vrouwelijke burgemeesters. Vlaams-Brabant hinkt achterop met slechts 8%.
• Opvallend is, volgens de actie 'Stem Vrouw', dat een meerderheid van vrouwelijke verkozenen in de gemeenteraad niet noodzakelijk tot een vrouwelijke burgemeester leidt. Van de 16 gemeenten met meer dan 50% vrouwelijke verkozenen, krijgen er slechts 2 een vrouwelijke burgemeester.
• Het aantal vrouwelijke verkozenen in de provincieraden stijgt dan wel weer aanzienlijk, van 37% in 2006 naar 43% in 2012.

November 2012: gemeenteraadsverkiezingen

• De gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2012 levert 36% rechtstreeks verkozen vrouwen op. Dit is een sprongetje van 2% tegenover de resultaten van 2006.
• Een derde verkozenen vrouwen in de Vlaamse gemeenteraden brengt ons - mede dankzij de quotawetten - een stap dichter bij pariteit. Al is er nog een weg te gaan.
• In sommige gemeenten is die weg nog langer dan in andere. Acht gemeenten hebben nog altijd minder dan 20% verkozen vrouwen. 225 gemeenten hebben tussen de 20 en de 40% verkozen vrouwen. In 16 gemeentes zijn er meer vrouwen verkozen dan mannen.
• Spijtig genoeg werden nog steeds 80% van de gemeenteraadslijsten aangevoerd door een man.

Evolutie

Onderstaande gegevens geven telkens de situatie weer vlak na de verkiezingen. Het gaat om de verkozen vrouwen en mannen, niet om wie effectief als parlementslid aan de slag gaat. Wie graag meer leest over de evolutie doorheen de tijd, raden we zeker aan de opgenomen leessuggesties onderaan deze pagina te raadplegen.

Europa

bron: www.europarl.europa.eu/

België: Federaal niveau

• 1949: Eerste verkiezingen na het invoeren van het stemrecht voor vrouwen
• Jaren 1970: tweede golf van feminisme
• 1974: eerste nationale stem-vrouw campagne
• 1999: Eerste volledige toepassing van wet Tobback-Smet uit 1994: Opgelegd quotum van 1/3 van hetzelfde geslacht op de verkiezingslijsten en dit voor alle verkiezingsniveaus.
• 2007: Eerste volledige toepassing van de quotawetten van 2002: Op elk van de verkiezingslijsten mag het verschil tussen het aantal kandidaten van elk geslacht niet groter zijn dan één. De eerste twee kandidaten moeten van een verschillend geslacht zijn. Tijdens de verkiezingen van 2003 geldt een overgangsmaatregel: de eerste drie plaatsen op de lijst mogen niet door kandidaat van hetzelfde geslacht ingenomen worden. 

bron:  www.senaat.be: samenstelling senaat in 2003, 2007

Vlaanderen

• 1999: toepassing Tobback-Smet
• 2004: overgangsmaatregel quotawetten
• 2009: volledige toepassing quotawetten

bron: www.vlaamsparlement.be

Provincie

• 2006: verplichte pariteit op de lijsten
• 2012: verplichte pariteit op de lijsten

bron: www.vlaanderenkiest.be

Gemeente

• 2006: verplichte pariteit op de lijsten
• 2012: verplichte pariteit op de lijsten 

bron: www.vlaanderenkiest.be

Belangrijke data in politieke geschiedenis van België

• 1920 vrouwen vanaf 21 jaar kregen stemrecht voor de gemeenteraadsverkiezingen
• 1921 passief stemrecht. Vrouwen krijgen het recht om zich politiek kandidaat stellen.
• 1921 eerste vrouw in het Belgisch parlement: Marie Spaak-Janson wordt via de weg van coöptatie senator voor de Belgische Werkliedenpartij (BWP).
• 1929 Eerste rechtstreeks verkozen vrouw in het parlement: Lucie Dejardin
• 1948 actief vrouwenstemrecht
• 1965 eerste vrouwelijke minister: Marguerite de Riemaecker-Legot wordt minister van Gezin en Huisvesting.
• 1974 aantal vrouwen in het parlement stijgt tot 15.42%
• 1977 eerste vrouwelijke partijvoorzitter: Antoinette Spaak wordt de eerste vrouwelijke leider van een politieke partij in België. Ze neemt het roer bij de Fédéralistes Démocrates Francophones (FDF) (nu: Démocrate Fédéraliste Indépendant (DéFI)) en zal er tot 1982 aan het hoofd staan.
• 1994 Wet Tobback-Smet: Opgelegd quotum van 1/3 van hetzelfde geslacht op de verkiezingslijsten en dit voor alle verkiezingsniveaus.
• 2002 De quotawetten. Op elk van de verkiezingslijsten mag het verschil tussen het aantal kandidaten van elk geslacht niet groter zijn dan één. De eerste twee kandidaten moeten van een verschillend geslacht zijn

Meer lezen online

• Overheidsstatistieken politiek
• samenstelling kamer
• Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen & Mannen: Politiek
• Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen: aantal vrouwen in kamer en senaat sedert WOII
• Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen: politieke besluitvorming
• RoSa Factsheet: Vlaamse Politica's in de cijfers
• Vlaanderen kiest
• Vlaamse regering
• Stem Vrouw-campgane ZIJ-kant

IGVM-publicaties

Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen publiceerde in het verleden een aantal onderzoeken en rapporten over politieke besluitvorming in België, steeds met een gendersensitieve blik. 

Alle IGVM-publicaties hier vermeld, zijn terug te vinden in de bibliotheek van RoSa. We voegen de exemplaarnummers toe. 

• De politieke vertegenwoordiging van vrouwen na de verkiezingen van 25 mei 2014 / Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, 2015
• Genderanalyse van de resultaten van de federale verkiezingen van 13 juni 2010 / Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, 2010
• De politieke vertegenwoordiging van vrouwen na de verkiezingen van 7 juni 2009 / Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, 2010 - RoSa ex.nr.: FII b/1236
• De politieke deelname van vrouwen na de verkiezingen van 10 juni 2007 / Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, 2007 - RoSa ex.nr.: FII b/1110
• De deelname van mannen en vrouwen aan de Belgische politiek/ Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, 2007 - RoSa ex.nr.: FII b/1030 
• De trajecten van vrouwen in de Belgische politiek / Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, 2006 - RoSa ex.nr.: FII b/1028
• Belgische partijen en seksegelijkheid / Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, 2006 - RoSa ex.nr.: FII b/1029
  
  
  

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek

• De macht van het geslacht. Gender, Politiek en Beleid in België / Karen Celis & Petra Meier, 2006 - RoSa ex.nr.: FII b/994 
• Vrouw en politiek in België / Leen Van Molle & Eliane Gubin, Lannoo, 1998 - RoSa ex.nr.: FII  b/410
• Vrouwen in de Belgische samenleving: statistische gegevens 1970-1998 / Marleen Busschots, 1998 - RoSa ex.nr.: FI a/295