Bib Sophia dekoloniseert
RoSa heeft bibliotheeknieuws! Sophia, de bib in Schaarbeek, werkt al enkele jaren samen met Black History Month Belgium. Afgelopen maand haalden ze naar aanleiding daarvan vier residenten in huis: Ange-Vanessa Nsanzineza, Awa-Alice Ba, Lisette Ma Neza en Sachka Samuelle Vincent. Het viertal had als doel de bibcollectie kritisch onder de loep te nemen. Hieronder een overzicht van hoe dat in zijn werk ging.
Op 17 maart lichten de residenten hun werk toe tijdens een online debat met moderator Baudouin Mena Sebu. Kort samengevat screenen ze op "gaten, miskopen, onevenwicht, inconsequenties en andere obstakels". Ze deelden de bib op in verschillende secties, verdeelden de afdelingen onder elkaar en gingen door de rekken om te kijken wat er staat, wat er misstaat en bij welke titels er vragen gesteld kunnen worden. Ze doen ook aankoopsuggesties aan Sophia. Daarnaast wordt er een eindverslag met hun bevindingen verwacht waarmee ook andere bibliotheken aan de slag kunnen gaan.
Waar stoten ze zoal op? Op graphic novels waarin POC (people of colour) in onaantrekkelijke grijstinten worden getekend en zwarte vrouwen hevig geseksualiseerd worden. Of op een roman die "De Afrikanen" heet, of op een muziekrubriek "wereldmuziek" waaronder heel uiteenlopende artiesten of genres worden gecatalogiseerd, van Nina Simone tot panfluitmuziek.
Wat doe je dan met die twijfelachtige werken, is de hamvraag? Daar zijn ze nog niet uit. Je kan het boek weggooien, want afvoeren hoort ook bij de kerntaken van een bibliothecaris. Kan het boek op één of andere manier gecontextualiseerd worden? Vestig je de aandacht erop door het ostentatief uit te stallen? Of voert men een nieuwe categorie genaamd "dekolonisatie" in? Een andere optie die aan bod komt tijdens het gesprek is om een trigger warning in de vorm van stickers op het boek te kleven, met waarschuwingen als "racistisch taalgebruik" of "vrouwonvriendelijk taalgebruik", iets wat RoSa ook stilaan integreert in haar redactiewerk. Misschien kan de bal naar de bezoeker gekaatst worden, die er zelf voor kan kiezen om problematische boeken in een daarvoor voorziene kast te plaatsen? Of counter je de titel door een "tegentip" in het boek te stoppen (à la "als je dit per se wil lezen, leen dan best ook X uit").
De vragen roepen nog meer vragen op. Waarom staan boeken over Congo in de categorie geschiedenis onder "België"? En wat met literatuur als Gangreen van Jef Geeraerts, een romancyclus die bekritiseerd wordt vanwege het witte superioriteitsdenken maar tegelijk deel uitmaakt van de Vlaamse geschiedenis? "Foute" boeken kunnen helpen om het verleden niet te vergeten, zo wordt ook overwogen. Niet alle vragen kunnen opgelost worden tijdens een residentie van één maand.
De bedoeling is vooral om een dialoog met de bezoeker op te starten en de lezer bewust te maken van de complexiteit van bepaalde onderwerpen.
De residenten willen een tegengewicht bieden aan de zoveelste stem van een (witte) buitenstaander die over een bepaalde minderheid praat. Daarom is hun motto "door en voor": het viertal wil meer boeken zien geschreven door iemand, bijvoorbeeld een persoon van kleur, die inhoud aanlevert vanuit een eigen ervaring of expertise, in plaats van iemand - een buitenstaander, een toerist - die over anderen schrijft, heel vaak in stereotypen.
Er is meer aandacht voor dekolonisatie de laatste jaren, dus het gaat alvast 'een' richting uit. Initiatieven zoals Black History Month Belgium of de opening van een afroliteratuurboekhandel in Brussel Pépite Blues maken deze thematiek bovendien toegankelijker voor het brede publiek.
Dekoloniseren, zo wordt besloten, is een werkwoord en vereist een actieve houding.
Wie ermee aan de slag wil, doet niets mis door zich te informeren, te kijken naar de aanpak van andere bibliotheken en te onderzoeken of er budget en tijd is om zelf een traject op te starten. De RoSa-bib zette de afgelopen maand alvast ook haar allereerste stapjes en zal de thematiek niet meer loslaten.
Extra: Op donderdag 1 april om 20u kan je online het afsluitend gesprek met de residenten volgen, deze keer met moderator Maryam Kamal Hedayat!
Wij vroegen aan de residenten of ze ons een boek konden tippen. Ange-Vanessa Nsanzineza beveelt ons When I Dare To Be Powerful van Audre Lorde warm aan en die gaan we dan ook aankopen voor onze bib. "Het boek heet When I Dare To Be Powerful van Audre Lorde en is zo'n 117 pagina's lang. Net zoals Maya Angelou, vindt Lorde de woorden om op een zeer poëtische en krachtige manier haar punt te maken. Een strijd heeft altijd verschillende kanten, die allemaal evenwaardig belicht moeten worden. Of zoals het wordt beschreven op de achterflap: written with a 'Black woman's anger' and the precision of a poet, these searing pieces by the groundbreaking writer Audre Lorde are a celebration of female strength and solidarity, and a cry to speak out against those who seek to silence anyone they see as 'other'." |
In de pers:
- Video: Bibliotheek Sophia in Schaarbeek gaat dekoloniseren (Bruzz, 11/03/2021)
- Een eigen plek. Medeplichtigheid, verzet en koloniale fantasie in Mireille Cottenjés Dagboek van Carla (1968) (Knack, 23/02/2021)
- Schaarbeekse bibliotheek organiseert activiteiten rond Black History Month (05/02/2021)
- 'Er is geen checklist voor dekolonisatie' (Bruzz, 22/07/2020)
- ‘Dochter van de dekolonisatie’ herinnert Belgische jongeren aan een verleden dat nog steeds zeer actueel is (De Wereld Morgen, 11/05/2020)
- How black women were whitewashed by art (BBC, 16/01/2019)
Meer lezen?
- RoSa rolmodel: Audre Lorde
- RoSa thema: Postkoloniaal feminisme
- Uitgelezen Lente 2021: Black Feminist History
- RoSa leest: To Exist is to Resist: Black Feminism in Europe - Akwugo Emejulu & Francesca Sobande (Eds.)
- RoSa leest: Being (Imposed Upon) - Joëlle Sambi Nzeba e.a.
- RoSa leest: Alledaags racisme - Philomena Essed
- RoSa kijkt: Gloria Wekker - "Never be indifferent: 400 years of Dutch Colonialism"
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- Hoe het voelt om van kleur te zijn / Zora Neale Hurston, 2019 - RoSa ex.nr.: tbc
- Dochter van de dekolonisatie / Nadia Nsayi, 2020 - RoSa ex.nr.: FI m/289
- Witte onschuld: paradoxen van kolonialisme en ras / Gloria Wekker, 2018 - RoSa ex.nr.: FI d/65
- Décoloniser le féminisme: une approche transculturelle / Soumaya Mestiri, 2016 - RoSa ex.nr.: FII h/475
- Decolonizing feminism: transnational feminism and globalization / Margaret A. McLaren, 2017 - RoSa ex.nr.: FII a/1181
- Un féminisme décolonial / Françoise Vergès, 2019 - RoSa ex.nr.: C m/92
- Colonial memory: contemporary women's travel writing in Britain and the Netherlands / Sarah De Mul, 2011 - RoSa ex.nr.: FII g/913