hier komen promoties & acties

09.06 | Menopauze

RoSa vzw licht elke twee weken een specifiek gendergerelateerd thema uit of bespreekt de genderdimensie van een actueel thema. Deze week zoomen we in op de menopauze.

Gepubliceerd op 09/06/2022

Banner Perspectief Menopauze

In 2025 zouden er volgens de Noord-Amerikaanse Menopauze Vereniging wereldwijd één miljard mensen de perimenopauze hebben meegemaakt. De perimenopauze is de fase voor de werkelijke menopauze. Het is een overgangsfase waarin er, onder andere, hormonale schommelingen, veranderingen in de menstruatiecyclus en een aanzienlijke daling van de voorraad eicellen plaatsvinden. Veel mensen krijgen in deze fase vaak te maken met verschillende klachten die ze niet altijd goed kunnen plaatsen.

Door het taboe dat nog steeds rond menopauze bestaat, zijn veel mensen niet goed geïnformeerd. Gebrek aan kennis over het lichaam en de menopauze zorgt voor niet behandelde problemen en misverstanden. Daarnaast linken te weinig artsen verschillende symptomen aan de menopauze. Volgens professor Herman Depypere (UZ Gent) is er nood aan een grotere alertheid en kennis bij zowel patiënten als artsen. Professor epidemiologie Joann Mason (Harvard University) heeft het zelfs over een verloren generatie patiënten en artsen. Volgens Mason zouden er in de Verenigde Staten zo’n 50 miljoen mensen last hebben van symptomen waarmee ze nergens terechtkunnen. In België heeft een grote groep patiënten een slechte levenskwaliteit omdat ze de problemen gewoon ondergaan. Daarom start Depypere een opleiding op voor menopauzeconsulenten die patiënten persoonlijk begeleidt. Het is belangrijk dat zowel patiënten als artsen weet hebben van de verschillende behandelingsmethoden, aldus Depypere. In een enquête van de Belgische Vereniging voor Menopauze (BVM) uit 2018 geven twee op de drie artsen aan dat ze moeite hebben om vragen van hun patiënten over de menopauze te beantwoorden. Reden hiervoor is volgens de artsen in kwestie een tekort aan opleiding en de polemieken over de behandeling en de gevolgen.

Eén van de mogelijke behandelingsmethoden voor de menopauzeklachten is de controversiële hormoontherapie. Hoewel de werking van deze therapie bewezen is, zijn er heel wat patiënten en gynaecologen die er liever van wegblijven. Reden hiervoor is onder meer een studie uit 2000 die uitwijst dat de therapie het risico op borstkanker zou verhogen. De resultaten van deze studie zijn intussen al meermaals weerlegd door andere studies. Er is bijvoorbeeld weinig risico bij een hormoontherapie die minder dan een jaar duurt. Toch blijft er bij veel patiënten en hulpverleners onzekerheid en onduidelijkheid over bestaan. Daarnaast is het ook problematisch dat er maar één therapie tegen menopauzeklachten op de markt is. Mensen die twijfelen over hormoontherapie hebben weinig andere alternatieven.

Er is minder kennis over bepaalde ziektebeelden die vaker of bijna uitsluitend bij vrouwen voorkomen. Dit komt doordat in de medische wereld vooral de mannelijke norm onderzocht wordt. Twee derde van het onderzoek rond medische behandelingen wordt uitgevoerd door en bij mannen. Naast de beperkte behandelingsmethode voor menopauzeklachten is het ook niet voor iedereen even vanzelfsprekend om met klachten naar een hulpverlener te stappen. 

Menopauze awareness 

Hoewel er nog steeds een taboe berust op de menopauze, komt hier stilaan verandering in. Zo was er de afgelopen jaren een verschuiving te zien in de manier waarop er met menopauze wordt omgegaan binnen de werkcontext. Rekening houden met de fysieke en psychologische gevolgen van de menopauze zorgt voor een betere werkplek voor iedereen. In 2019 lanceerde Channel 4 een menopauzebeleid voor alle medewerkers. Naast het voorzien van aangepaste werkruimtes en -regimes, wou het bedrijf het taboe rond menopauze doorbreken en bespreekbaar maken door het invoeren van ‘menopauzebewustwordingsbriefings’. Dit beleid van Channel 4 past binnen een bredere beweging in het Verenigd Koninkrijk om meer aandacht te creëren rond de menopauze. Zo zetten de twee Britse parlementsleden Carolyn Harris en Rachel Maclean zich sinds 2019 in om een wettelijk kader te creëren voor menopauzebeleid op het werk. Volgens professor Amanda Griffiths (University of Nottingham) is het vooral belangrijk om een beleid te creëren waarin er met iedereen rekening wordt gehouden.

“For me there is a big issue here, which is not just about women having problems with menopause. It is about managers understanding it is perfectly normal for us to have health problems. There needs to be an atmosphere at work where people could talk about health. Instead of which we tend to have this fear in some organisations that if we have a health condition there will be some sort of stigma attached to it.”Professor Amanda Griffiths (University of Nottingham) in The Guardian (25/08/2019)

Ook bekende Britten voeren actie om meer menopauze awareness te creëren. Zo start mediapersoonlijkheid Meg Mathews in 2017 met een blog die helemaal in het teken staat van de menopauze. Het bevat artikelen van menopauzespecialisten, praktijkervaringen, lijsten van producten die zouden helpen, enzovoort.

Mathews vindt het ook belangrijk dat er in films en series meer aandacht is voor de menopauze. De menopauze moet meer bespreekbaar worden gemaakt.

Positief of negatief?

Het leven van iemand die ‘geconfronteerd’ wordt met de menopauze ziet er vandaag anders uit dan voordien. Vroeger verdwenen vrouwen van ouder dan vijftig vaak uit de openbare sfeer. Dit is niet langer het geval. De bevolking vergrijst en de pensioengerechtigde leeftijd blijft stijgen. Er zijn ook meer vrouwen aan het werk dan pakweg vijftig jaar geleden. Dit betekent bijvoorbeeld dat een groot deel van de vrouwelijke werknemers de menopauze ervaart. De periode waarin mensen te maken krijgen met de menopauze is bovendien vaak een drukke levensfase. De menopauze wordt dan ook meestal niet als iets positiefs ervaren. Naast de lichamelijke en mentale klachten die het met zich kan meebrengen, confronteert het mensen met het feit dat ze ouder worden. En in onze maatschappij is dat niet eenvoudig.

De gemiddelde levensverwachting is de afgelopen honderd jaar met zo’n dertig jaar gestegen, maar de overgang en verouderen in het algemeen worden vaak als een ziektebeeld beschouwd. Ook de Franse filosoof en feministisch rolmodel Simone de Beauvoir zag de overgang niet als iets positiefs. In haar memoir neemt ze “afscheid van alle dingen die ze ooit leuk vond” want, zoals Freud stelde, hoe ouder de vrouw hoe miserabeler en sekslozer ze was. In Le Deuxième Sexe (1949) schijft De Beauvoir hoe de levensloop van een vrouw veel meer afhangt van haar fysiologisch lot dan die van een man.

Andere feministische auteurs als Betty Friedan, Gloria Steinem, Helen Gurley Brown, Erica Jong, Lois W. Banner en Germaine Greer hebben een meer genuanceerde kijk op de overgang en ouder worden, en benadrukken ook de voordelen: “Niet begeerd worden, niet meer nodig zijn, is vrij zijn", stelt Gloria Steinem in Doing Sixty (1994). Ook Betty Friedan beschrijft een veel positiever beeld van de ouder wordende vrouw in The Fountain of Age (1993). Banner en Greer vestigen tegelijk de aandacht ook op de vreselijke menopauzebehandelingsmethoden uit het verleden: aderlaten, purgeren, het toedienen van elektroshocks aan de baarmoeder, baarmoederverwijdering, … Het beeld van menopauze als ziekte gaat dus wel degelijk al een tijdje mee.

Dat de menopauze en ouder worden niet voor iedereen totaal ongewenst of negatief hoeven te zijn, is allerminst nieuw. Suffragette Elizabeth Candy Stanton schrijft in 1857 naar haar strijdmakker Susan B. Anthony dat hun beste jaren als activisten nog voor hen lagen.

Het beeld van de overgang is daarnaast ook cultureel bepaald. Zo wordt bij Itaukei vrouwen uit Fiji de menopauze niet als positief of negatief gezien, maar als een heel gewoon onderdeel van het leven. Ze geven ook aan dat de menopauze op financieel vlak voordelen kan bieden. 

Voor veel mensen brengt de menopauze ook verschillende vrijheden, zoals hun seksualiteit verkennen zonder angst om zwanger te worden. De menopauze wordt dus niet altijd negatief ervaren. Wel lijkt het gebrek aan informatie rond de menopauze vrij algemeen te zijn. Meer gesprekken over, en meer zichtbaarheid van de menopauze zou het bewustzijn over, en de kennis van het thema ten goede komen.

De grootmoederhypothese

Dit gebrek aan informatie werkt ook de veronderstelling in de hand dat de menopauze het gevolg is van de stijgende levensverwachting en vroeger geen probleem vormde. De levensverwachting lag lager, dus veel mensen leefden simpelweg niet lang genoeg om in de menopauze terecht te komen. Deze veronderstelling blijkt echter niet te kloppen.

Er bestaan verschillende hypotheses rond het bestaan van de menopauze, maar de meeste hiervan zijn - et zoals het medische onderzoek naar de menopauze - weinig gekend.

Zo is er de grandmother hypothese van antropoloog Kristen Hawkes. Zij doet onderzoek naar Hadza vrouwen. De Hadza zijn een inheemse etnische groep van jager-verzamelaars in Tanzania. Hawkes ontdekt dat Hadza grootmoeders en andere oudere vrouwen jonge vrouwen hielpen om meer en gezondere kinderen op te voeden. Ze spelen dus een belangrijke rol in de reproductie zonder dat zij zelf nog kinderen konden krijgen. Daarnaast merkt ze op dat de oudere vrouwen meer voedsel verzamelen dan jongere vrouwen en lange uren werken. Ook andere antropologen doen al gelijkaardige waarnemingen. Zo is er een studie naar drieduizend Finse en Canadese vrouwen uit de achttiende en negentiende eeuw waaruit blijk dat voor elke tien jaar dat ze zich langer in de menopauze bevinden, de vrouwen twee extra kleinkinderen krijgen.

Er zijn ook verschillende andere hypothesen die ingaan tegen de ‘grootmoederhypothese’. Zo is er de hypothese dat de menopauze is ontstaan omdat zwangerschap en bevalling een zware impact hebben op het lichaam. Ook is er de hypothese dat de menopauze gewoon een gevolg van ouderdom is, zoals het verliezen van het gehoor of het krijgen van rimpels. Een zeer controversiële counter-theory is die van evolutiebioloog Rama Singh (McMaster University). Volgens hem is de menopauze het gevolg van het feit dat mannen niet meer aangetrokken zouden worden tot oudere vrouwen. Deze hypothese is al meermaals weerlegd. De ‘grootmoederhypothese’ heeft de tand des tijds beter doorstaan, al blijft het natuurlijk ook maar een hypothese.

De menopauze is in elk geval niet iets wat iemand lijdzaam zou moeten ondergaan. Het is belangrijk dat er meer onderzoek naar wordt gedaan en dat kennis over de menopauze gedeeld wordt met een breder publiek. De menopauze meer bespreekbaar maken komt iedereen ten goede.



In de pers:

Meer weten?

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

#Pers:pectief #Menopauze #Taboe #Kennis #Medisch #Lichaam #Geest #RoSaschrijft

Op de hoogte blijven van RoSa thema's en actua?

Ontvang onze tweewekelijkse Pers:pectief waarin we een actueel of onderbelicht thema bespreken vanuit een genderperspectief, of kies voor onze driemaandelijkse Uitgelezen met tal van boekrecensies, interviews, de nieuwste aanwinsten in onze almaar groeiende collectie en nog veel meer, telkens rond één specifiek thema.

Schrijf je in