23.06 | Tour de France Femmes en de professionalisering van het vrouwenwielrennen

Gepubliceerd op 23/06/2022

2022 Tour de France Femmes 

Meer over het format van de hernieuwde Tour de France Femmes en haar geschiedenis lees je in onze geactualiseerde RoSa schrijft over de Ronde van Frankrijk. In deze Pers:pectief bieden we jullie een overzicht van een aantal andere, recente verwezenlijkingen in het vrouwenwielrennen. 

Parijs-Roubaix, Milaan-San Remo, what’s next?

Drie jaar geleden is de toekomst van het profwielrennen bij de vrouwen nog onzeker, althans wat betreft het organisatorische luik. Zo worden klassiekers als de Waalse Pijl en Luik-Bastenaken-Luik nog geschrapt van het programma van de UCI Women's World Tour (World Tour), de hoogste elitecompetitie. Om deel te mogen uitmaken van die World Tour moeten de organisatoren 45 minuten live uitzending op televisie kunnen presenteren. Organisatoren ASO en de RTBF "kunnen dit niet langer garanderen", zo wordt gemeld.

Intussen lijkt het tij gekeerd. Beide koersen zijn teruggekeerd op het World Tour-toneel. Daarnaast worden ook andere kleppers aan het programma toegevoegd. In oktober vorig jaar vindt de eerste Parijs-Roubaix voor vrouwen plaats. Deze pionierseditie wordt op spectaculaire wijze gewonnen door de Britse Lizzie Deignan (vroeger actief onder haar geboortenaam Armitstead). De race is oorspronkelijk gepland voor april, daarna uitgesteld naar oktober 2020, en uiteindelijk afgelast omwille van de coronapandemie. Parijs-Roubaix is nog maar het derde monument uit het mannenwielrennen - na de Ronde van Vlaanderen en Luik-Bastenaken-Luik - dat zich waagt aan een equivalent voor de vrouwen. De tweede editie, gewonnen door de Italiaanse Elisa Longo Borghini, vindt dit jaar plaats in april, net zoals de editie bij de mannen, en dat zal vanaf nu elk jaar het geval zijn. Noemenswaardige wijzigingen bij deze tweede editie: ASO slaat de handen in elkaar met een hoofdsponsor, het virtueel cycling platform Zwift, en dit voor de komende vier jaar (een engagement dat het bedrijf dit jaar ook voor andere wielerevents voor vrouwen aangaat, niet in het minst voor de Tour de France Femmes). Dit laat toe om in te spelen op de voornaamste kritiek op de eerste editie: de genderkloof in het prijzengeld. Waar de winnaar bij de vrouwen in 2021 €1.535 in ontvangst mocht nemen, is dat in 2022 €20.000. 

In 2023 mogen we - als alles volgens plan verloopt - de eerste Milaan-San Remo voor vrouwen verwachten. RCS Sport, de organisator van heel wat Italiaanse wielerwedstrijden voor mannen, maar onder meer ook van de Strade Bianchi voor vrouwen, wil ook deze klassieker erbij. Het zou van Milaan-San Remo het vierde wielermonument op de kalender voor vrouwelijke profs maken.

De knappe prestaties van de Italiaanse wielrenners uit het profpeloton begin dit jaar zullen deze beslissing zeker mee beïnvloed hebben: Elisa Longo Borghini wint Parijs-Roubaix, Elisa Balsamo Gent-Wevelgem, en Marta Cavalli de Amstel Gold Race én de Waalse Pijl.

RCS Sport wil het ook niet bij de Strade Bianchi en Milaan-San Remo houden. Het bedrijf, dat ook de Giro d’Italia bij de mannen in handen heeft, heeft nu ook zijn zinnen gezet op de vrouwelijke equivalent daarvan, de Giro Rosa (nu valt die onder de Italiaanse Wielerfederatie), in hun woorden om deze 'naar een hoger niveau te tillen’. Een van de wijzigingen die alvast op tafel liggen is de Giro voor vrouwen ook naar mei-juni verplaatsen zodat die samenvalt met de Giro voor mannen. Nu wordt de Giro Rosa jaarlijks in juli georganiseerd, waardoor deze samenvalt met het begin van de Tour de France voor mannen. Daarnaast wordt de Giro Rosa tot op heden niet live uitgezonden op televisie, iets waar ook al jaren kritiek op komt. 

Zwanger- en moederschapsbescherming

Sinds januari 2020 is een zwangerschapsclausule van de UCI van kracht in contracten tussen de UCI en zelfstandige renners en voor renners die aangesloten zijn bij een Women’s World Team. Teams zijn sindsdien ook verplicht om een minimumloon te bieden, met een oplopende curve in de komende jaren (tot 2023). Daarnaast is er ook gewerkt aan een ander groot hiaat in het vrouwenwielrennen: verzekering. Vanaf 2020 hebben vrouwelijke wielrenners recht op terugbetaling van ziektekosten- en moederschapsverzekeringen, en sinds dit jaar wordt een pensioenregeling opgenomen. 

Deze evoluties bieden vrouwelijke renners nieuwe mogelijkheden voor hun profcarrières. Waar renners die een kinderwens hebben nu vaak de fiets al aan de haak moeten hangen wanneer ze zwanger (wensen te) worden, zien we nu profwielrenners die zwanger Olympische medailles winnen of in één adem hun tweede zwangerschap en hun contractverlenging aankondigen. Dat net Lizzie Deignan zwanger een nieuw contract krijgt aangeboden van haar team Trek-Segafredo is niet helemaal verwonderlijk, gezien sponsor Trek al jaren een pionier is inzake gendergelijkheid in het wielrennen. 

E-cycling voorop

Gendergelijkheid staat ook centraal op het eerste officiële UCI-erkende e-cycling WK dat plaatsvindt temidden van de coronapandemie in 2020. Het UCI Cycling Esports World Championships wordt georganiseerd op Zwift, het eerder vermelde online cycling platform.

De race kent dezelfde afstand voor zowel vrouwen als mannen. Ook het prijzengeld wordt gelijkgesteld en beide events worden live uitgezonden. Het onderschrijft een visie van gelijkheid en de promotie van het vrouwenwielrennen die ook in andere engagementen van Zwift kenmerken, zoals het optreden als hoofdsponsor bij onder andere Parijs-Roubaix en de Tour de France voor vrouwen, maar ook hun in 2016 opgericht Zwift Acadamy, een opleidingsaanbod voor jonge vrouwelijke wielrenners in samenwerking met World Tour Team Canyon–SRAM Racing en het financieel ondersteunen van initiatieven zoals The Cycle Effect, dat inzet op de emancipatie van jonge vrouwen door middel van mountainbiken. Winnaar van het eerste e-WK voor vrouwen is de Zuid-Afrikaanse Ashleigh Moolman Pasio, toevallig een uitgesproken stem over gendergelijk(waardig)heid en gelijke kansen in het profwielrennen. In 2021 wordt geen e-WK gehouden, voor vrouwen noch voor mannen. 2022 levert een Nederlandse kampioen bij de vrouwen: Loes Adegeest. 

Wat heeft e-cycling dan dat on road cycling niet heeft? Eerst en vooral is het evidenter om gelijk prijzengeld en live uitzendingen aan te bieden. Er zijn namelijk geen moeilijke logistieke regelingen en hoge kosten voor personeel, volgwagens, camera’s, etcetera: net die aspecten die van wielerwedstrijden een dure aangelegenheid maken. Ook het financiële plaatje voor organisator Zwift ziet er helemaal anders uit: het gaat hier om lidgelden, die voor iedereen zo goed als gelijk zijn, niet om startgelden die niet altijd waargemaakt kunnen worden. Daarnaast komen er bij virtuele wedstrijden geen verre verplaatsingen (inclusief kosten) kijken, wat een combinatie met andere verantwoordelijkheden (zoals een gezin of een ander job) veel haalbaarder maakt. Tot slot lijkt het een plausibele optie ook voor vrouwelijke renners op langere termijn. In de woorden van ex-wereldkampioen Ashleigh Moolman Pasio:

Uiteraard is e-cycling geen heilige graal. De kosten verbonden aan de aankoop van een smart trainer of vermogensmeter die deelname mogelijk maken, zijn niet mis. Daarnaast zijn er ook kosten verbonden aan lidmaatschappen van virtuele platforms die de races aanbieden, kosten voor computermateriaal en energieverbruik nog niet meegerekend. Toch kunnen we niet ontkennen dat er gedurende de coronapandemie stappen inzake gendergelijkheid zijn gezet in het virtuele circuit die niet voor mogelijk werden geacht in het live wielrennen.

Eigen vakbond met een focus op eigen noden

Pas sinds 2017 hebben vrouwelijke profs hun eigen, onafhankelijke, vakbond. The Cyclists' Alliance (TCA), een initiatief van ex-wielrenner en ploegleider Iris Slappendel, dat werk wil maken van meer veiligheid in het peloton en verdere professionalisering. Bij het opzetten van het initiatief blijkt uit onderzoek dat 46,9% van de vrouwelijke profrenners jaarlijks €5.000 of minder verdient. 17,5% zou zelfs helemaal niks verdienen. Daarnaast heerst er een manifest gebrek aan juridische bijstand. Daar wil The Cyclist Alliance dus iets aan doen. In hun eigen woorden: 

TCA is een initiatief in wording. Zo komt er in 2021 nog een nieuwe actie in partnerschap met sporttechnologiebedrijf Super Sapiens waar de focus niet zozeer op werkcondities ligt, maar op de gezondheid van de profrenners: The Cyclists’ Alliance Duty of Care Framework. Dit nieuwe raamwerk is gericht op het verbeteren van het mentale en fysieke welzijn van vrouwelijke renners, zodat ze hun lichamelijk limieten niet - bewust of onbewust - overschrijden. Naast educatie van profrenners en het aanbieden van tools aan de personen die hen in een professionele context omringen (denk aan sportief directeurs etcetera), wil TCA met dit raamwerk ook inzetten op de wedstrijdcontext: ze schuiven minimumvereisten naar voren inzake medische tests die renners moeten doorstaan voordat ze kunnen deelnemen, waarbij de huidige UCI-voorschriften worden bijgewerkt om tegemoet te komen aan de specifieke noden van vrouwelijke wielrenners. Ook zal het gericht zijn op het invoeren van verplichte medische controles, voor zowel Women's World Teams als voor Continental teams, om alle renners te beschermen.

Toch is de kous niet helemaal af. Waar de door de UCI erkende vakbond voor mannelijke profs, de Cyclistes Professionnels Associés (CPA), al bestaat sinds 1999, vindt de internationale wielerwereld het blijkbaar niet nodig dat ook vrouwelijke profs gelijk(w)aardige ondersteuning en vertegenwoordiging krijen. Tot 2017 dus. Een aantal maanden na de opstart van TCA, ontstaat een tak van de CPA voor vrouwen: CPA Women. Officieel erkend wordt ze echter pas op internationale vrouwendag 2021.

Terwijl TCA en CPA Women er zijn voor individuele renners uit het profpeloton, wil UNIO de stap zetten als vakbond voor de teams uit het vrouwenpeloton. Terwijl de renners en hun ondersteuning professionaliseren, blijft de weerslag hiervan bij de organisatie van koersen en de ondersteuning van teams vaak achterop, van betalingen die uit blijven tot het organiseren van een koers voor vrouwen zonder vrouwen-wc’s aan de start. 

UNIO geniet, net als CPA Women, officiële erkenning van de UCI. 

In België?

Ook in eigen land is er de afgelopen jaren nogal wat beweging wat betreft vrouwen en wielrennen. Begin 2019 lanceert de wielerkoepel Cycling Vlaanderen nog de campagne ZIJ AAN ZIJ voor meer meisjes op de fiets, met een tweevoudige doelstelling: meer meisjes (tussen twaalf en achttien jaar) aan het koersen krijgen, en de deelname van meisjes aan wielerwedstrijden verhogen. Het project zet in op het doorbreken van twee belangrijke drempels: het hardnekkige idee dat wielrennen een mannensport is en de hoge financiële kost die bij wielrennen komt kijken. De intentie is om een zo volledig mogelijk ondersteuningsnetwerk te bieden dat alle aspecten omvat die bij wielrennen komen kijken. In 2020 worden 52 meisjes bereikt, in 2021 loopt dat aantal op tot 74. In 2022 wil de campagne het nog beter doen. Voor geïnteresseerden: deelname is gratis.

Onder de slogan “Koers Zoekt Vrouw” gaat het in België gebaseerde internationale wielerteam Starcasino Cycling Team in diezelfde periode - in samenwerking met Cycling Vlaanderen - op zoek naar nieuw vrouwelijk talent van Belgische bodem. Via de actie krijgt één renner de kans om zich voor een jaar bij een professioneel wielerteam aan te sluiten. Waar Zij aan Zij specifiek op de jeugd - en zo ook de toekomst - focust, richt Koers Zoekt Vrouw zich op een al iets ouder publiek, voor ruwe diamanten die onder de radar zijn gebleven omwille van de drempels voor fietsende vrouwen. Doel: de stap van liefhebber naar prof zo klein mogelijk maken. De actie krijgt meer dan 4000 inzendingen. Uiteindelijk trekt Audrey De Keersmaeker in de zomer van 2021 aan het langste eind. De Keersmaeker die pas in de eerste lockdown van de coronapandemie begint met fietsen, mag achttien maanden later een profcontract ondertekenen. 

Wanneer vrouwelijke coureurs van eigen bodem niet enkel nationaal maar ook op internationaal vlak steeds hogere ogen gooien, weet je dat de sport vertrokken is.

Wat Kim Clijsters en Justin Henin voor het tennis hebben gedaan, Kim Gevaert, Tia Hellebaut, Nafi Thiam en anderen voor het atletiek, de Belgian Cats voor het basketbal en Nina Derwael voor het turnen, dat "zullen ook wij kunnen, voor het wielrennen", moeten Jolien D’hoore en Lotte Kopecky hebben gedacht. Rolmodellen zijn een belangrijk aspect van de groei(marge) van een sport. Dat een jaar waarin vrouwen opnieuw de kans krijgen zich te meten in ‘de koers der koersen’ - de Tour de France -  ook de doorbraak betekende voor Belgisch talent Lotte Kopecky, die na haar overwinning in de Ronde van Vlaanderen als eerste vrouwelijke wielrenner ooit de voorpagina’s van het sportnieuws siert en het eerste sportitem in het journaal weet op te eisen, schenkt hoop voor talent van eigen bodem. Zien doen, doet doen, ook bij het wielrennen. 

In de pers:

• Wordt Milaan-Sanremo vierde monument voor vrouwen? 'Vrouwenwielrennen groeit enorm' (NOS, 03/05/2022)
• There’s Finally a Legitimate Tour de France for Women (Outside, 15/10/2021)
• Tour de France 2022: women’s race reborn as eight-stage route unveiled (The Guardian, 14/10/2021)
• Elinor Barker: Team GB cyclist reveals she won Tokyo silver medal while pregnant (Olympics, 06/10/2021)
• The Cyclists' Alliance launches new Duty of Care framework for women's cycling (Cycling News, 05/10/2021)
• It’s Women’s History Month! (Zwift, 02/03/2022)
• Lizzie Deignan announces pregnancy with second child, extends contract with Trek-Segafredo (VeloNews, 23/02/2022)
• Zwifting to Parity: How e-racing is Blazing a Trail for Gender Equality in Cycling (Rouleur, 18/02/2021)
• Ashleigh Moolman Pasio wins inaugural esports world championship on Zwift (VeloNews, 09/12/2020)

Meer weten?

• RoSa rolmodel: Alfonsina Strada, pionier van het vrouwenwielrennen
• RoSa schrijft: Interview Marijn de Vries
• RoSa schrijft: De Ronde van Frankrijk voor vrouwen, une petite histoire
• RoSa schrijft: De fiets en de emancipatie van de vrouw
• RoSa kijkt: Lee Craigie - "Ride Like a Girl"
• RoSa leest: Women On The Move: The Forgotten Era of Women's Bicycle Racing - Roger Filles

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Hélène Dutrie: de vrouw die door de Olympia vloog / Gunter Segers, 2021 - RoSa-ex.nr.: T/1377
• Women On The Move: The Forgotten Era of Women's Bicycle Racing / Roger Gilles, 2018 - RoSa-ex.nr.: DIII5 m/9
• Lizzie Armitstead: Steadfast: My Story / Lizzie Armitstead & William Fotheringham, 2017 - RoSa-ex.nr.: S/703
• The Breakaway: My Story / Nicole Cooke, 2014 - RoSa-ex.nr.: S/716
• Gedroomd wielrennen: de carrière van Leontien van Moorsel / Gert Jan De Vries, 2006 - RoSa-ex.nr.: T/932

#Pers:pectief #Sport #Wielrennen #TourDeFrance #Vrouwen #RoSaschrijft