09.11 | Dag van het feminisme

Gepubliceerd op 09/11/2023

11 november in een nieuw jasje

Al meer dan vijftig jaar organiseert de feministische denktank en actiegroep Furia ieder jaar op 11 november een nationale bijeenkomst in teken van de feministische strijd, vaak gefocust op één thema dat op dat moment maatschappelijk erg leeft of aandacht verdient. Het is steevast een hoogdag voor iedereen die deel uitmaakt van de feministische beweging in België. Tot 2022 stond deze dag bekend als Nationale Vrouwendag. Toch dekte die naam al lang niet meer de lading. We werpen een blik op de geschiedenis van 11 november en bekijken welke inhoudelijke evolutie de dag de afgelopen vijf decennia gekend heeft.

Geschiedenis

Toen het evenement voor het eerst plaatsvond, in 1972, was de insteek behoorlijk anders dan vandaag. Furia, destijds nog het Vrouwen Overleg Komitee (VOK), had inspiratie opgedaan in Frankrijk, waar het ‘vrouwenvraagstuk’ destijds heel wat debat teweegbracht. Zeker de publicatie van De tweede sekse van de Franse filosoof Simone de Beauvoir wist de positie van de vrouw als thema te politiseren en bovenaan de maatschappelijke agenda te plaatsen, ook in onze contreien. Eind de jaren 1960, begin jaren 1970 schoten vrouwenorganisaties in België, net zoals in een aantal naburige landen, uit de grond. Er wordt zelfs gewerkt aan een Vrouwelijke Internationale. Onder leiding van Lily Boeykens bundelden vrouwenorganisaties aan beide kanten van de taalgrens de krachten in 1972 om voor het eerst de Nationale Vrouwendag, oftewel V-dag, te organiseren.

Er werden tal van activiteiten georganiseerd, waarvan sommige artistiek en creatief, andere inhoudelijk en verdiepend. Ook werden afgevaardigden en boegbeelden van vrouwenbewegingen uit andere landen uitgenodigd. Zo zijn Duitsland, Engeland, Nederland en Frankrijk vertegenwoordigd. De grote publiekstrekkers zijn ongetwijfeld Germaine Greer en Simone de Beauvoir. Wanneer deze laatste het woord wil nemen, krijgt ze zich met moeite een weg gebaand door de mensenmassa naar het podium. Simone de Beauvoir, die naast haar feministische overtuigingen ook internationaal gekend is voor haar existentialistische filosofie en socialistische gedachtegoed, verkondigt:

De eerste V-dag wordt een waar succes. De politie schat de opkomst op maar liefst 15.000 gegadigden. Opvallend is dat deze eerste editie, zoals ook de vele edities die daarop volgen in de twintigste eeuw, georganiseerd wordt door vrouwen, voor vrouwen en de dag werkelijk in het teken staat van vrouwen. Dat is vandaag niet meer het geval.. In plaats van een specifieke, engere focus op vrouwen, gaat het het laatste decennium immers steeds vaker over thema’s als feminisme en gendergelijkheid: veel breder dus dan enkel de emancipatie, rechten en sociale positie van vrouwen zoals voorheen. Steeds meer wordt aandacht besteed aan binaire en beperkende gendernormen waar iedereen - niet uitsluitend vrouwen - mee geconfronteerd worden en die resulteren in ongelijkheden waarbij niet alleen vrouwen benadeeld worden. De culturele betekenis van vrouwelijkheid die vrouwen beperkt in hun burgerlijke participatie, emancipatie en persoonlijke vrijheden is nog steeds een belangrijk topic, maar ook mannelijkheid wordt steeds vaker kritisch onder de lens genomen. Zo kregen thema’s zoals de uitbreiding van het geboorteverlof voor vaders en het mentaal welzijn van mannen een prominente plek in de maatschappelijke debatten over gendergelijkheid en feminisme. Die verschuiving zien we ook in de sociale bewegingen die streven naar gelijke rechten en gelijke participatie in de samenleving: wat historisch gezien de Belgische vrouwenbeweging was, is doorheen de tijd uitgegroeid naar een solide feministische beweging waar een breder scala aan thema’s aan bod komen en ook het perspectief verbreed is. Ook Furia heeft haar focus doorheen de jaren bijgesteld en verbreed. Het gaat niet langer uitsluitend over vrouwen, maar over gender. 

11 november 2023: tijd voor vernieuwing

De benaming ‘Vrouwendag’ voelt kortom niet meer helemaal correct voor wat die dag betekent en beoogt te bereiken. Furia nam voor deze 2023-editie dan ook de beslissing om de dag een nieuw jasje aan te meten. Voortaan gaat de dag de geschiedenis in als (nationale) Dag van het feminisme. Daarmee ligt de visie van Furia in lijn met RoSa, die 8 maart eerder dit jaar - net zoals tal van andere organisaties en collectieven wereldwijd - in de kijker zette als Internationale Dag van Feministische Strijd. Op die manier benadrukken we de werkelijke betekenis van die dag voor de feministische beweging, namelijk een samenleving creëren waarin gendergelijkheid gerealiseerd kan worden. 

Die naamswijziging komt het gestage proces van inclusie alleen maar ten goede, stelt ook doctoraatstudent Lee Eisold in een opiniestuk voor Kif Kif. Door het niet meer te hebben over vrouwen(rechten) en in plaats daarvan te spreken over feministen in het algemeen, kan deze nieuwe benaming van 8 maart en 11 november voor meer verbinding zorgen, aldus Eisold. Alle feministen, ongeacht hun genderidentiteit, zouden zich dan aangesproken voelen en zonder drempels kunnen deelnemen aan activiteiten op deze twee hoogdagen van de feministische beweging in België. Het is bovendien een uitgesproken feministische daad om termen, gebruiken en gewoontes in vraag te durven stellen, met de blik op een inclusieve toekomst.

Programmatie 2023

Op zaterdag 11 november organiseert Furia de Dag van het feminisme in De Centrale in Gent. Het belooft een inspirerende dag te worden waar bezoekers zich kunnen onderdompelen in meerstemmig en bruisend feminisme. Toegang is gratis, maar vrijwillige bijdragen worden verwelkomd. Meer informatie op de website van Furia. 

Wie een frisse neus wil ophalen, kan de dag starten om 10u met een wandeling begeleid door stadsgids en Furia-lid Sofie De Graeve. Onderweg vertelt Sofie je inspirerende verhalen over de Dampoort-buurt vanuit een feministisch perspectief. De hele dag lang kan je snuisteren in de speciaal voor de gelegenheid geselecteerde boeken van De Groene Waterman of de audiovisuele tentoonstelling van het feministische dramacollectief Magdalena Collectief bewonderen. Ook is er een luisterexpo waar je een verzameling aan getuigenissen kan beluisteren over kindertwijfels.

Van 11u tot 12u gaat journalist Heleen Debruyne in gesprek met Rahil Roodsaz (Universiteit van Amsterdam) over het revolutionaire potentieel van liefde, intimiteit en seksualiteit. Hoe kunnen de feministische idealen van autonomie, rechtvaardigheid en solidariteit gestalte krijgen in relaties? Wanneer doorbreken relaties traditionele genderpatronen? Vanwaar komt het ideaal van heteroseksuele monogamie als ideaal? Waarom noemen we de ene relatie progressief en de andere conservatief? Dit gesprek is te danken aan een samenwerking met het Vlaams-Nederlands cultuurhuis deBuren.

Om 12u is het tijd voor het hoogtepunt van de dag: naar jaarlijkse gewoonte stelt Furia haar eisenpakket voor met aanbevelingen over de thema’s die op deze Dag van het Feminisme centraal staan:  relatie-en samenleefvormen, wonen en kindertwijfels. Vervolgens is er een gezamenlijk strijdmoment waaraan je kan deelnemen: Furia nodigt alle aanwezigen uit om een menselijk driehoek te vormen. Deze actie kadert in de campagne van het Groot Verzet die een vuist maakt tegen ongelijkheid en haat.

Van 13u30 tot 15u kan je ofwel een workshop volgen voor alleen ouderschap, georganiseerd door Furia en Labo vzw, ofwel aansluiten bij het panelgesprek over ‘goed wonen’. Sprekers zijn niemand minder dan Soumaya Majdoub (Women in Urbanism), Maggi Poppe (Vrouwenraad) en Joy Verstichele (Vlaams Huurdersplatform).

Van 15u30 tot 17u gaan de laatste twee workshops door. Het feministische dramacollectief Magdalena Collectief uit Gent organiseert een opengesprek ‘Kussenverhalen’ over liefde, relaties en/of seksualiteit. Filosoof en Furia-lid Kim Bertoe (De  Horizon) nodigt dan weer uit tot een filosofisch café rond kindertwijfels.

Om 17u wordt de dag afgesloten met een netwerkmoment voor wie nog zin heeft om na te praten. Tot slot kunnen muziekliefhebbers om 20u nog nagenieten met een concert van de Ivoriaanse Grammy-winnares Dobet Gnahoré. Opgelet, je hebt een ticket nodig voor het optreden. Meer info en tickets hier.

Praktisch

Deelname is gratis, maar een vrijwillige bijdrage wordt gewaardeerd. Die bijdragen zijn essentieel om de Dag van het feminisme mee mogelijk te maken. Je kunt overschrijven naar BE85 0011 3642 3506 of aan de ingang betalen. Elke gift is welkom. Richtbedrag: €5 voor wie het kan missen en €3 voor kleine inkomens, of steunbijdragen vanaf €10.

Waar: De Centrale in Hal 70, 9000 Gent
Wanneer: zaterdag 11 november 2023, vanaf 11u
Toegankelijkheid: rolstoelgebruikers kunnen overal terecht in De Centrale, behalve op de tweede verdieping waar de workshop rond alleenouderschap doorgaat.
Kinderopvang bij vzw Jong: twee straten verwijderd van De Centrale, in Nieuwland 62, 9000 Gent

Wie zin heeft om een twee uurtjes de handen uit de mouwen te steken, kan dat laten weten via dit formulier. Vrijwilligers die willen helpen de Dag van het feminisme mee mogelijk te maken worden bedankt met gratis toegang en een lunchmaaltijd.

Meer weten?

• RoSa thema: Feminisme
• RoSa thema: Feministische golven
• RoSa thema: Feministische stromingen
• RoSa thema: 1972: Eerste nationale vrouwendag
• RoSa schrijft: Waarom de Vrouwendag in België op 11 november valt
• Pers:pectief 03/02/2023: Internationale Dag van Feministische Strijd
• Website van Furia
• Dag van het feminisme (Furia)

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• We Were Feminists Once: From Riot Grrrl to Covergirl, the Buying and Selling of a Political Movement / Andi Zeisler, 2016 - RoSa-ex.nr.: GI a/0219
• 't Is nog niet in de sacoche: de vormelijke en inhoudelijke evolutie van de nationale vrouwendag, 1972-2002 / Anaïs Van Ertvelde, 2010 - RoSa ex.nr.: FII m/661 
• 25 vrouwendagen in beelden en woorden: VOK feestboek / VOK, 1997 - RoSa ex.nr.: FII m/327
• Het belang van het ontstaan en de impact van de vrouwendag op de vrouwenbeweging / Elke Speltincx, 1993 - RoSa ex.nr.: FII d/46
• Het belang van het ontstaan en de impact van de Vrouwendag voor de Vrouwenbeweging (startrapport) / Elke Speltinckx, 1992 - RoSa ex.nr.: FII d/92

Bron hoofdafbeelding en banner: Furia

#RoSaschrijft #Perspectief #Nieuwsbrief #Thema #Dag #Actie #Feminisme