Anti-feminisme?

Wat is anti-feminisme?

Feminisme is een algemene aanduiding voor zowel een politieke, sociale beweging als wereldbeschouwing waarin de ongelijke (machts)verhoudingen tussen vrouwen en mannen bekritiseerd wordt. Het woord ‘feminisme’ is eind negentiende eeuw geïntroduceerd en heeft in verschillende historische perioden andere betekenissen gehad; gemeenschappelijk is de herwaardering van de ervaringen en de cultuur van vrouwen. Het feministisch ideaalbeeld is een vrouw die haar eigen keuzes maakt en haar eigen talenten ontdekt en ontwikkelt.

Anti-feministen gaan daar tegenin omdat ze geen gelijkheid willen. Ze grijpen daarvoor terug naar negentiende-eeuwse man-vrouwbeelden en het argument dat ongelijkheid ‘natuurlijk’ zou zijn. De verschillen tussen vrouwen en mannen zouden zo groot zijn dat ze onoverbrugbaar worden. Typisch in dit debat is dat er vaak over ‘de vrouw’ en ‘de man’ gesproken wordt, in de enkelvoudsvorm, als zouden verschillen tussen vrouwen en mannen onderling verwaarloosbaar zijn.

Feminisme versus anti-feminisme

Kort samengevat staan feminisme en anti-feminisme zo tegenover elkaar:

De verschillende standpunten van het feminisme en anti-feminisme kunnen voor een stuk worden teruggebracht tot het natuur-cultuur debat. Zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen aangeboren of aangeleerd? Wat is het aandeel van genetische en biologische factoren enerzijds en van sociale en culturele factoren (zoals opvoeding, media,…) anderzijds? Tegenwoordig is er steeds meer consensus dat zowel biologische als sociale elementen hun invloed hebben op het gedrag van mensen. De kernvraag is echter op basis waarvan de samenleving georganiseerd moet worden.

Anti-feministische ideeën

De idee dat de machtsverhoudingen en taakverdelingen in de maatschappij een natuurlijk gevolg zouden zijn van verschillen tussen vrouw en man is tekenend voor het anti-feminisme. De achterliggende gedachte is dat het traditionele rollenpatroon een universele en eeuwige waarde zou hebben. Deze gedachte wordt gekoppeld aan argumenten die betrekking hebben op de 'aard' van de vrouw en haar rol in het gezin.

De 'aard' van de vrouw

Anti-feministen beweren dat er fundamentele verschillen bestaan tussen vrouwen en mannen die zijn terug te voeren op hun biologische aard. Het zouden twee verschillende wezens zijn met verschillende fysieke kenmerken, verschillende psychische eigenschappen en verschillende talenten en mogelijkheden.

De vrouw wordt tegelijkertijd geminacht en verheerlijkt door anti-feministen. De mogelijkheid om kinderen te baren en het kleinere gewicht van de hersenen van de vrouw zou haar karakter beïnvloeden. De kern van de vrouwelijke psyche zou enerzijds bestaan uit een beperkt en simpel 'verstandsleven' en anderzijds uit een rijk en genuanceerd 'gemoedsleven'. Ze zou gemakkelijk overdrijven en vaak wispelturig zijn, maar haar gebrek aan intellectuele capaciteiten zouden ruimschoots gecompenseerd worden door haar gevoel voor tact en intuïtie.

De 'natuurlijke bestemming' van de vrouw in het gezin

De 'ideale' vrouw voor anti-feministen is een gevoelig en moederlijk type dat haar leven in dienst van man en kinderen stelt en zelf op de achtergrond blijft. Vrouwen die ongehuwd blijven, zouden daarom geen natuurlijke vrouwen zijn en een soort geslachtsloze restgroep vormen. Feminisme zou een uitlaatklep zijn voor deze in wezen mislukte en gefrustreerde vrouwen.

'De vrouw' is ongeschikt voor studie, arbeid en politiek

In anti-feministische ogen zouden vrouwen met hun vrouwelijke aard niet in staat zijn om te studeren, buitenshuis te gaan werken en zich in te laten met politieke kwesties. Vrouwen die opleidingen volgen, zouden mannelijke eigenschappen zoals doorzettingsvermogen en ambitie missen om een studie tot een goed einde te brengen. Daarenboven zouden intellectuele inspanningen haar voortplantingsvermogen en zenuwstelsel aantasten. Omdat ze geleid wordt door haar emoties, zou ze geen juiste politieke keuzes kunnen maken.

Hoe verhoudt anti-feminisme zich tot seksisme?

Hoewel anti-feminisme soms dicht aanleunt bij seksisme valt het er niet mee samen. Seksisme is elk gebaar of handeling die, in de in artikel 444 van het Strafwetboek bedoelde omstandigheden, klaarblijkelijk bedoeld is om minachting uit te drukken jegens een persoon wegens zijn geslacht, of deze, om dezelfde reden, als minderwaardig te beschouwen of te reduceren tot diens geslachtelijke dimensie en die een ernstige aantasting van de waardigheid van deze persoon ten gevolge heeft.

Het verschil zit hem in het aanzetten tot discriminatie en het onderschikken van de ene sekse aan de andere. Heel wat anti-feministen zullen zich schuldig maken aan seksisme. En seksisme kan voor velen van hen ook de onderliggende motivatie zijn.

Op dezelfde manier moet er een onderscheid gemaakt worden tussen anti-feminisme en misogynie. De term misogynie is afgeleid van de Griekse woorden miseo (haten) en gunè (vrouw). Misogynie is vrouwenhaat. Theoretici zijn het er niet over eens of anti-feminisme een uiting van misogynie is. Misogynie zou enerzijds een te sterk woord zijn om het anti-feminisme te omschrijven. Misogyne personen haten immers alle vrouwen tout court, anti-feministen daarentegen haten - als we hen mogen geloven - alleen feministen.

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek

• Vrouwen-emancipatie: doorbraak of inbraak? Hoe de feministes zichzelf en anderen voor de gek hielden / Adriaan Slooff, 2015 - RoSa-ex.nr.: FII a/1129
• Modern misogony: Anti-feminism in a post-feminist era / Kristin J. Anderson, 2015 - RoSa-ex.nr.: FII p/0652
  
• Everyday sexism / Laura Bates, 2014 - RoSa-ex.nr.: FII a/1115
• "La superwoman est-elle antiféministe? Analyse des discours de la presse féminine sur l'articulation entre vie professionelle et via familiale" / Auréline Cardoso, in: Recherches féministes, vol. 27, nr.1., 2014, p.219-236. - RoSa-tijdschriften
• "Famek en het Nieuw-Feminisme: De kruistocht van een gewone huismoeder" / Laetitia Guchelaar, in: Historica, jg.30, nr.1, 2007, p.28-30 - RoSa-tijdschriften
  
• Biological politics: Feminist and anti-feminist perspectives / Janet Sayers, 1982 - RoSa-ex.nr.: FII a/0415