hier komen promoties & acties

Migratie en gender

Migranten verlaten hun thuisland vaak om redenen die los staan van gender: om economische redenen, om een conflictsituatie te ontvluchten of te migreren naar landen waar een bepaalde geaardheid (meer) aanvaard is. Toch is migratie niet genderneutraal.

Er zijn heel wat migranten die vertrekken om redenen die genderspecifiek zijn. Vrouwen verlaten hun thuisland bijvoorbeeld om aan discriminatie op de arbeidsmarkt te ontsnappen, om niet te moeten trouwen of omdat ze meer vrijheden hebben in een ander land. Mannen vertrekken dan weer om militaire dienstplicht te omzeilen of om te voorkomen dat ze door extremistische groeperingen worden ingelijfd of gedood.

Onderweg en bij aankomst in het bestemmingsland, worden ze bovendien geconfronteerd met verschillende uitdagingen en gevaren. In wat volgt, schetsen we de evolutie en de motieven van migratieprocessen en spitsen ons toe op de rol die gender hierin speelt.

Wie migreert naar België?

Migratie naar België is geen nieuw fenomeen. Na de Tweede Wereldoorlog wordt migratie naar ons land gebruikelijker. Tot 1970 voert de Belgische regering een actief immigratiebeleid, gericht op het aantrekken van immigranten uit de landen rond de Middellandse Zee (Marokko, Italië, Spanje) om in de mijnbouw en staalindustrie te werken. Deze migranten zijn vooral mannen, die vaak later gezinshereniging aanvragen. Sindsdien komen nieuwe migranten vooral als vluchteling uit conflictgebieden of in het kader van gezinshereniging naar België. Bijna de helft van de migrantenpopulatie betreft inwoners van andere EU-lidstaten die in België komen werken of studeren. De meesten van hen komen uit Marokko (210.958), Frankrijk (185.844), Nederland (130.414) en Italië (120.504).

Waarom migreren vrouwen?

Op het eerste zich lijken mannen en vrouwen dezelfde economische of humanitaire motieven te hebben om te migreren. Toch migreren vrouwen soms om redenen die niet los te koppelen zijn met hun vrouw-zijn. Hieronder volgen enkele voorbeelden van genderspecifieke migratiemotieven.

  • Privé-sfeer: wanneer vrouwen in het land van herkomst een ondergeschikte positie krijgen toegewezen tegenover mannen in de familie.
  • Maatschappelijk: wanneer vrouwen in het land van herkomst tweederangsburgers zijn op juridisch, financieel en/of maatschappelijk vlak.
  • Economisch: wanneer vrouwen in het land van herkomst discriminatie ervaren op de arbeidsmarkt of aanzienlijk minder verdienen dan hun mannelijke collega's.
  • Etnisch-cultureel: wanneer vrouwen in het land van herkomst geconfronteerd worden met vrouwonvriendelijke tradities zoals gedwongen (kinder)huwelijken, verstoting, polygamie, maagdelijkheidsdwang of schadelijke praktijken zoals genitale verminking.
  • Geweld: wanneer vrouwen op de vlucht slaan voor seksespecifiek geweld zoals eremoorden of verkrachting als oorlogswapen.
  • Volgmigratie: wanneer vrouwen migreren naar een ander land in het kader van gezinshereniging of een huwelijk met een buitenlandse partner.  

Is het voor vrouwen moeilijker om te migreren?

De mogelijkheden die mensen hebben om naar een ander land te vertrekken en de problemen die zij onderweg tegenkomen, worden beïnvloed door de situatie in het vertrek- en aankomstland. Soms zijn deze genderspecifiek.

  • Herkomstlanden beperken soms de kansen van vrouwen om te migreren door een genderongelijke migratiepolitiek. Sommige landen weigeren uitreisvisa uit te reiken aan vrouwen zonder toestemming van hun echtgenoot of voogd. Er zijn staten die zwangerschapstests of leeftijdsbeperkingen opleggen aan emigrerende vrouwen. Socio-culturele belemmeringen kunnen zorgen voor een restrictief emigratiebeleid. Een beschermingsreflex gebaseerd op het idee dat alle vrouwelijke migranten slachtoffers zijn van mensenhandel kan hetzelfde effect hebben.
  • In bestemmingslanden met een kennisgerichte immigratiepolitiek zijn vrouwelijke migranten uit sommige landen sterk benadeeld indien onderwijs in het desbetreffende land enkel op jongens gericht is. Van industrielanden die enkel hoogopgeleide arbeidsmigranten binnenlaten, is twee derde van de reguliere migranten man. Dit beleid kan ertoe leiden dat meer vrouwen dan mannen gebruik maken van irreguliere migratiekanalen. Wanneer ze van deze kanalen gebruik maken, lopen ze meer kans slachtoffer van geweld te worden. Volgens cijfers van de VN wordt minstens een op vijf vrouwen op de vlucht slachtoffer van seksueel geweld. Ook lopen zij een hoger risico op overlijden dan mannen. In 2017 was verdrinking de voornaamste doodsoorzaak van vrouwelijke migranten. Dat heeft te maken met de plaats die vrouwen krijgen in de boten, de hogere waarschijnlijkheid dat ze niet kunnen zwemmen (opnieuw vanwege een mogelijke schoolachterstand), het gewicht van hun kleding en de aanwezigheid van kinderen.


Aanraders uit de RoSa-bibliotheek: