hier komen promoties & acties

17.03 | Anticonceptie

RoSa vzw licht elke twee weken een specifiek gendergerelateerd thema uit of bespreekt de genderdimensie van een actueel thema. Deze week staat onze Pers:pectief in het teken van anticonceptie. Dat doen we naar aanleiding van de Week van de Lentekriebels, een campageweek die Sensoa ieder jaar organiseert in het onderwijs rond seksuele gezondheid bij jongeren.

Gepubliceerd op 17/03/2022

Op vlak van anticonceptie zijn er grote ongelijkheden tussen mannen en vrouwen. De verantwoordelijkheid voor zwangerschapspreventie wordt maatschappelijk gezien grotendeels bij vrouwen gelegd. Daar zijn in zekere mate biologische redenen voor, maar toch speelt gender op sommige vlakken ook een rol. In deze Pers:pectief zetten we heel wat nieuwe items op onze website in de kijker rond de genderdimensie van anticonceptie.

Hoewel er ook andere, medische redenen kunnen zijn om hormonale anticonceptie te gebruiken, wordt anticonceptie in deze Pers:pectief uitsluitend benaderd als methoden om ongeplande zwangerschappen te voorkomen. Het gaat dus om anticonceptie in het kader van seksuele activiteit die leidt zwangerschap en zo biologische processen in gang zet. Omdat RoSa zich focust op gender als geheel van sociale ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid, als structureel ordeningsprincipe, focussen wij in dit thema op gendernormen die meespelen in medisch onderzoek, de farmaceutische bedrijfswereld, seksuele voorlichting en breder, de samenleving. Op die manier brengen we in kaart hoe gender meespeelt in de ontwikkeling en het gebruik van anticonceptie op een maatschappelijke niveau, en leidt tot feitelijke ongelijkheid tussen individuen. 

In lijn met onze missie benaderen we het thema anticonceptie dus vanuit een maatschappelijk genderperspectief, en niet vanuit de specifieke ervaring van diverse genderidentiteiten met anticonceptie. Ongeacht de diversiteit op vlak van sekse en diversiteit die veel rijker is dan man-vrouwverdeling, worden anticonceptiemiddelen in onze samenleving vooralsnog ontwikkeld met het oog op de normatieve vrouwelijke of mannelijke anatomie. Wanneer we in dit thema spreken over vrouwen of mannen, verwijzen we dan ook naar een biologische categorie (v/i/m) in plaats van een sociale groep zoals gebruikelijk is in taal. Wel zullen sommige trans mannen, non binaire en intersekse personen met vrouwelijke geslachtsorganen zich herkennen in onze bespreking van anticonceptiemiddelen die ontwikkeld werden voor de vrouwelijke anatomie. Hetzelfde geldt voor onze bespreking van anticonceptiemiddelen bedoeld voor de mannelijke anatomie: in dit subthema bespreken we zaken die ook voor sommige trans vrouwen, non binaire en intersekse personen met mannelijke geslachtsorganen relevant zullen zijn. 

We kaarten dit thema dan ook niet aan met het oog op informatieverstrekking rond veilig vrijen. Daarvoor verwijzen we graag door naar onze collega’s bij Sensoa. Wie op zoek is naar meer medische informatie over de impact van hormonale anticonceptie op genderbevestigende hormoonbehandelingen van trans personen, kan dan weer beter aankloppen bij experts terzake bij het Transgender Infopunt.

Anticonceptie voor de mannelijke anatomie

Hoewel wetenschappers al sinds de jaren zeventig onderzoek doen naar anticonceptiemiddelen voor mannen, blijft het aanbod beperkt tot het condoom en sterilisatie: weinig keuze dus in vergelijking met het aanbod voor vrouwen. Ondanks de interesse van mannen om die ongelijkheid recht te zetten en zelf meer controle te hebben over zwangerschapspreventie, ligt de verantwoordelijkheid voor anticonceptie nog steeds grotendeels bij vrouwen, met alle psychologische, fysieke en financiële gevolgen vandien. In het subthema anticonceptie voor mannen belichten we een aantal factoren die deze genderongelijkheid mee in stand houden en zoomen we in op de attitudes ten aanzien van anticonceptiemiddelen voor mannen.

Anticonceptie voor de vrouwelijke anatomie

Anticonceptie betekent voor vrouwen vaak: de pil slikken, een spiraaltje of hormoonstaafje laten plaatsen, een vaginale ring laten inbrengen - en vervolgens last hebben van bijwerkingen. Doorgaans zijn vrouwen meer in de weer met anticonceptie dan mannen. Dit gaat echter gepaard met zowel fysieke als mentale en financiële gevolgen. In dit subthema belichten we het generieke aanbod anticonceptiemiddelen ontwikkeld voor vrouwen - zowel hormonaal als niet-hormonaal - en zoomen we in op de ongelijkheid in contrast met het beperkte aanbod voor mannen.

RoSa leest: Je brein aan de pil (2019) - Sarah Hill

Tot slot schreven we ook een kritische bespreking van het boek Je brein aan de pil (2019) van de Amerikaanse evolutionaire psycholoog Sarah Hill. Met dit laagdrempelige boek wil ze een breed publiek informeren en sensibiliseren over de impact van hormonale anticonceptie op lichaam en geest. Ze opent haar boek met de belofte dat ze geen achterliggende agenda heeft. Dat acht ze nodig in hedendaagse literatuur over hormonale anticonceptie. Ze merkt op dat er vandaag even fervente voorstanders als fanatieke tegenstanders zijn, maar zelf begrijpt ze beide kanten: de afweging tussen de voor- en nadelen van het controversiële pilletje is een balans dat ieder voor zich moet opmaken, zo vindt Hill.

Het boek belooft genuanceerde en wetenschappelijk onderbouwde informatie zodat ieder voor zich geïnformeerde keuzes kan maken over het al dan niet gebruiken van de pil. Die doelstelling wordt echter niet volledig ingelost. 

Hoewel ze als evolutionair psycholoog hormonale processen erg begrijpelijk uitlegt, komt ze vaak tot eenzijdige conclusies. Vanwege haar biologisch deterministische evenals uitgesproken heteronormatieve blik op seksualiteit en relaties herleidt ze seksuele keuzes en gedragingen vaak uitsluitend tot hormonale processen - alsof seks en relaties kunnen bestaan in een sociaal vacuüm. Door het gebrek aan aandacht voor de sociale context waarin mensen interpersoonlijke en seksuele keuzes maken, vindt RoSa het de moeite om Hills verhaal aan te vullen met een kritische lezing van haar boek evenals een interview met medisch geschoolde experts die aandacht hebben voor zowel biologie als socialisatie, die beide invloed hebben op onze lichamelijke, mentale en seksuele gezondheid.

Interview met het Isalateam over anticonceptie

De ontwikkeling van hormonale anticonceptie in de jaren zestig gaf de emancipatiestrijd een flinke zet in de rug. Deze wetenschappelijke vooruitgang koppelde seks los van reproductie en het huwelijk, en gaf miljoenen mensen de vrijheid om hun seksualiteit te ontdekken en vrij te te beleven. Toch worden er steeds meer vragen gesteld over de vanzelfsprekendheid waarmee de pil wordt aangeraden en gebruikt. Wat is precies de impact van hormonale anticonceptie op de lichamelijke én geestelijke gezondheid? Wat zijn de zekerheden én de onzekerheden van de wetenschap achter hormonale anticonceptie? Wij spraken vier experts, verbonden aan het Isala-project van de Uantwerpen, om een genuanceerder beeld te schetsen: socioloog Nina van Eekert, microbioloog Eline Oerlemans, docent Huisartsgeneeskunde en Bevolkingsgezondheid en onderzoeker op het gebied van seksuele gezondheid Veronique Verhoeven, en Leen de Kort, gezondheidssocioloog met een doctoraat over abortus in Vlaanderen.

Bron hoofdafbeelding/banner: Reproductive Health Supplies Coalition via Unsplash

#RoSaschrijft #Pers:pectief #Nieuwsbrief #Anticonceptie #WeekvandeLentekriebels #Sensoa #Seksuele #Gezondheid #Gender #Ongelijkheid #Hormonen

Op de hoogte blijven van RoSa thema's en actua?

Ontvang onze tweewekelijkse Pers:pectief waarin we een actueel of onderbelicht thema bespreken vanuit een genderperspectief, of kies voor onze driemaandelijkse Uitgelezen met tal van boekrecensies, interviews, de nieuwste aanwinsten in onze almaar groeiende collectie en nog veel meer, telkens rond één specifiek thema.

Schrijf je in