hier komen promoties & acties

28.11 | De 4B-beweging als middel tegen het patriarchaat

RoSa vzw belicht elke twee weken een specifiek gendergerelateerd thema of bespreekt de genderdimensie van een actueel of onderbelicht onderwerp. Deze week bespreken we de online populariteit van de Zuid-Koreaanse 4B-beweging die vrouwen aanspoort om heteroseksuele relaties achterwege te laten en mannen niet meer centraal te stellen in hun leven.

Gepubliceerd op 28/11/2024

In 2018 ontstaat er een feministische beweging in Zuid-Korea die vrouwen aanmoedigt om alle vormen van intieme en heteroseksuele relaties met mannen af te zweren: de 4B-beweging. Dat doen ze uit protest tegen patriarchale onderdrukking. Ze trouwen niet met mannen, baren geen kinderen, gaan niet met mannen uit, en gaan niet met hen naar bed. In een poging om de onderdrukking van vrouwen in hun patriarchale samenleving aan de kaak te stellen, gaan deze vrouwen op zoek naar alternatieve manieren om betekenis te geven aan hun leven. Na de overwinning van Donald Trump in de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2024 waait deze beweging over naar de VS. Maar wat zijn de wortels van 4B en wat willen deze vrouwen precies aanvechten? En welke geschiedenis en betekenis hebben dergelijke bewegingen in westerse landen? Je leest het in deze pers:pectief. 

De geschiedenis van de 4B-beweging en waar het voor staat

In 2018 komen vrouwen in Zuid-Korea samen om zich te verzetten tegen de patriarchale verwachtingen die zijn ingebed in hun samenleving en hen beletten in hun dagelijks leven. De directe aanleiding voor de protesten en de 4B-beweging die eruit voortvloeide was het feit dat een jonge vrouw een gevangenisstraf kreeg nadat ze zonder toestemming een foto had gemaakt van een naaktmodel in een van haar kunstlessen en deze online had gezet. Dat zij naar de gevangenis moest en begeleiding zou krijgen voor seksueel geweld terwijl mannen die gelijkaardige feiten plegen tegenover vrouwen hoogstens een boete moeten betalen, vonden velen hypocriet en aanleiding voor protest. 

Het protest gaat ook in op het feit dat er van vrouwen verwacht wordt zich te onderwerpen aan hun vaders, en velen worden onder druk gezet om aan rigide schoonheidsidealen te voldoen om mannen te behagen met hun uiterlijk. Daarnaast stellen ze in protesten de hoge prevalentie en straffeloosheid aan de kaak van seksueel en gendergerelateerd geweld van mannen tegen vrouwen in hun land. Zo rapporteert journalist Anna Louie Sussman in The Cut dat mannen die zich schuldig maken aan femicide, wraakporno en/of zogenaamd ‘camera voyeurisme’ (‘Molka’ in het Koreaans) zelden de binnenkant zien van gevangenismuren en dat ze er vanaf komen met boetes en uitgestelde gevangenisstraffen. In 2016 voerde het Zuid-Koreaanse ministerie voor gendergelijkheid en familie onderzoek naar de prevalentie van intiem partnergeweld. Daaruit bleek dat ze met 41,5% significant slechter scoorden dan het globale gemiddelde dat destijds op 30% stond. 

De feministische protesten die van mei tot december 2018 georganiseerd werden, ook wel de Hyehwa station protesten genoemd, werden een manier om de gelaagde onderdrukking van vrouwen in Zuid-Korea bespreekbaar te maken en om de hypocrisie van het gerecht bloot te leggen. Op haar hoogtepunt werden ongeveer 110.000 deelnemers geregistreerd, het grootste feministische protest in de Zuid-Koreaanse geschiedenis. 

Feministen maakten gebruik van het momentum en stampten nieuwe bewegingen uit de grond in protest tegen het patriarchaat. Eén daarvan was de zogenaamde ‘escape the corset’ beweging, waarbij voornamelijk jonge vrouwen worden aangemoedigd om zich actief te verzetten tegen Zuid-Koreaanse schoonheidsidealen. Vrouwen weigerden onder andere om nog make-up te dragen of hier geld aan uit te geven, en schoren hun haren af. Uit een survey van 2019 blijkt dat ongeveer 24% van de vrouwen tussen de 20 en 29 jaar oud deel uitmaakte van deze beweging.

Parallel aan deze beweging ontstaat de 4B-beweging. De naam is een afkorting voor 4 basisprincipes: 

  • bihon 비혼: geen heteroseksueel huwelijk
  • bichulsan 비출산: geen kinderen baren
  • biyeonae 비연애: geen dates met mannen
  • bisekseu 비섹스 : geen heteroseksuele seksuele relaties 

De beweging kan geïnterpreteerd worden als een boycot van het patriarchaat door zich te onttrekken aan wat vrouwen in een patriarchale samenleving betekenis geeft, namelijk een bestaan in functie van mannen. Veel vrouwen die zich bij deze beweging hadden aangesloten, incorporeerden ook elementen van de ‘escape the corset’ beweging, en gingen nog een stapje verder door mannen volledig te weren uit hun levens. Dat doen ze niet alleen in romantische of seksuele relaties, maar ook in vriendschappen met mannen of met vrouwen die mannen wel nog centraal zetten in hun levens. Het is onduidelijk hoeveel vrouwen zich hebben aangesloten bij de 4B-beweging. Sommigen schatten het op ruim 50.000, anderen spreken dan weer van slechts 5000 vrouwen. 

Binnen de 4B-beweging worden heteroseksuele relaties met mannen gezien als risicovol omdat ze een negatieve impact kunnen hebben op het leven van vrouwen binnen patriarchale samenlevingen. Denk dan aan carrières moeten inruilen voor onbetaalde reproductieve arbeid zoals ouderschap en zorgtaken, het risico op partnergeweld, en een volledige onderwerping aan hun mannelijke partner. Om die risico’s niet te moeten nemen, werken deze vrouwen zodat ze een financieel autonoom leven kunnen leiden of blijven ze bij hun ouders wonen om geld te sparen. Economische welvaart, ongelijkheid op de arbeidsmarkt en de loonkloof maken bijgevolg ook een belangrijk deel uit van hun activisme. Han, wiskundeleerkracht en oprichter van een bijlesbedrijf in Daegu, gelooft dat als de economische macht van vrouwen groeit, hun politieke macht dat ook zal doen:

“When women are more economically influential, then it’s possible that the political parties will listen to women as important voters. But until then, I feel like women will still be utilized — their bodies will be utilized to reproduce.” Han, oprichter van een bijlesbedrijf, geciteerd door journalist Anna Louie Sussman in The Cut (08/03/2023)

De beweging gaat dus verder en is veel complexer dan louter het afzweren van mannen: het is de patriarchale samenleving die in zijn geheel moet veranderen. 

“While 4B’s adherents may hope to change society — through demonstrations and online activism, and by modeling an alternative lifestyle to other women — they are not trying to change the men whom they view as their oppressors.” Journalist Anna Louie Sussman in The Cut (08/03/2023)

In westerse media wordt de 4B-beweging vaak onterecht gereduceerd tot ‘seksstaking’ of ‘mannenboycot’. Deze oppervlakkige en sensationele omschrijvingen doen geen eer aan de complexe en diepgaande filosofie en ideologie achter de vier principes van de beweging. Dat het niet om een mannenboycot maar een boycot van het patriarchaat als systeem gaat, wordt zelden voldoende onderstreept in verslaggevingen over de toenemende populariteit van de beweging op sociale media. 

De toenemende populariteit van 4B in de Verenigde Staten

Discussie over welke positie mannen zouden moeten of kunnen innemen in de levens van vrouwen is geen nieuw feministisch vraagstuk in de VS. Tijdens de tweede feministische golf, rond de jaren 1960-1980 dus, riepen sommige feministen in de VS en Europa op om geen intieme relaties meer aan te gaan met mannen en in plaats daarvan met vrouwen om te gaan of celibatair te leven. Dit wordt ook wel politiek lesbianisme genoemd, waarbij vrouwelijke homoseksualiteit wordt gezien als een politieke daad van verzet tegen een heteronormatieve, patriarchale samenleving en dus niet (alleen) als een seksuele oriëntatie. Deze beweging vloeide ook voort uit protest tegen de heteronormatieve vrouwenbeweging die vrouwelijke homoseksualiteit veroordeelde en lesbische vrouwen uitsloot van hun activisme. Lesbiennes voelden zich veroordeeld en uitgesloten, onder andere omdat hun bezorgdheden niet werden meegenomen door heteroseksuele feministen.

Hoewel het politiek lesbianisme van de tweede feministische golf en de meer recente Zuid-Koreaanse 4B-beweging allebei de uitoefening van heteroseksualiteit verbannen, verschillen ze in hun filosofische en ideologische overtuigingen en oorsprong.

Dat vrouwen die het politiek lesbianisme volgden mannen achter zich lieten, was namelijk ook het resultaat van een filosofische overtuiging dat de penis en penetratie symbool staan voor de macht van mannen enerzijds, en de onderdrukking van vrouwen anderzijds. Seks hebben met mannen of eenderwie een penis heeft, werd door deze vrouwen bestempeld als inherent onfeministisch omdat vrouwen hun macht afstaan aan mannen. 

“Every act of penetration for a woman is an invasion which undermines her confidence and saps her strength. For a man it is an act of power and mastery which makes him stronger, not just over one woman but over all women. So every woman who engages in penetration bolsters the oppressor and reinforces the class power of men.”Ongekende auteur van “Love your enemy? The debate between heterosexual feminism and political lesbianism” (1981)

Aanhangers van politiek lesbianisme vonden dat heteroseksuele vrouwen collaborateurs zijn van de vijand (biologische mannen) door seks te hebben met hen. Feministische vrouwen die aangeven plezier te beleven aan seksuele relaties met mannen, worden niet serieus genomen door deze aanhangers: “Giving up fucking for a feminist is about taking your politics seriously”, zegt een ongekende auteur in het pamflet “Love your enemy? The debate between heterosexual feminism and political lesbianism” daarover in 1981. 

Dat vrouwen in de Verenigde Staten vandaag intieme relaties met mannen afzweren heeft veel te maken met de huidige politieke positie van vrouwenrechten. Die laatste staan al enkele jaren onder druk, met de afschaffing van de abortuswetgeving in 2022 als meest bekende voorbeeld hiervan. Ook de hedendaagse verhoudingen tussen mannen en vrouwen in de VS inspireerden veel vrouwen al eerder om afstand te nemen van mannen. Dating apps verwijderen, een celibatair leven leiden, of andere vrouwen inspireren door hun eigen teleurstelling in hun heteroseksueel huwelijk te delen: volgens journalist Marie Solis zijn deze manieren om mannen niet meer centraal te stellen in hun levens gevolgen (of symptomen?) van de gespannen verhoudingen tussen vrouwen en mannen in de VS vandaag.

Dat de 4B-beweging in november van dit jaar een online trend is geworden in de VS, is een direct gevolg van de overwinning van de Republikein Donald Trump in de presidentsverkiezingen. Op sociale media delen voornamelijk jonge Amerikaanse vrouwen in honderdduizenden video’s dat ze zich niet meer veilig voelen in het gezelschap van mannen. Uit analyses blijkt namelijk dat ongeveer 56% van de mannen tussen 18 en 29 jaar op Trump heeft gestemd, een cijfer dat veel jonge vrouwen beangstigt en alert maakt in hun relaties met mannen. Net zoals in Zuid-Korea denken jonge vrouwen en lgbtqia+-personen nu dus na over de risico’s die ze lopen door met mannen om te gaan. Sommigen kiezen er zelfs voor om hun veiligheidsgevoel te vergroten door wapens aan te schaffen. Het feit dat Trump 40% van de stemmen van vrouwen in dezelfde leeftijdscategorie kreeg, waarvan het overgrote deel witte vrouwen betreft, wordt door deze beweging niet aangekaart en vormt ook geen onderwerp van soortgelijke trends of acties.

“In some respects, the adoption by some American women of the ideals of the 4B Movement is not about men as much as it is about themselves and a need for their own safety and security. As one Twitter user writes, ‘Reminder that the 4B movement, and the separatist movement in general, isn’t just about avoiding men - it’s also about supporting and investing in women’. Through this lens, the 4B movement is arguably, a rational reflection of American women’s urgent need for security, community, care and support between one another in the face of a country - and, it has to be said, a significant proportion of men - that have not only refused to provide this for them but which has positioned itself against their security and safety." Lilac Carr in Polyester Zine (13/11/2024)

Een specifieke Tweet na de overwinning van Trump kon op veel reactie rekenen en lijkt vrouwen wereldwijd geïnspireerd te hebben om hun relaties met mannen te herbekijken:

Nick Fuentes is een Amerikaanse extreemrechtse influencer die witte suprematistische, misogyne en antisemitische standpunten uitdraagt. Bovenstaande Tweet, die bij schrijven 97 miljoen keer weergeven werd, alludeert naar de iconische slogan ‘my body my choice’ (bij ons ‘baas over eigen buik’) die door feministen gebruikt wordt om het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen en vooral het recht op abortus aan te kaarten. Fuentes shockeerde mensen wereldwijd met deze Tweet en dit vormde een duidelijke aanleiding voor (voornamelijk democratische en progressieve) Amerikaanse vrouwen om zich tot de 4B-beweging te wenden. 

“Het hoeft niet te verbazen dat vrouwen, nu ze opnieuw moeten vechten voor eerder verworven rechten zoals het recht op abortus, teruggrijpen naar radicaal gedachtegoed. En eerlijk, het geweldloos afzweren van seks met mannen valt al bij al nog mee als reactie op die verregaande inperking van het zelfbeschikkingsrecht en de daarmee gepaarde bedreigingen zoals Fuentes ze uitte.” Politicoloog en feminist Maud Boey in De Standaard (14/11/2024)

Sommigen omschrijven deze angst en teleurstelling van vrouwen in heteroseksuele relaties met mannen ook als heteropessimisme. Onderzoeker in gender en seksualiteit Asa Seresineen beschrijft dit als een performatief gevoel van vervreemding van heteroseksualiteit, meestal uitgedrukt in de vorm van spijt, schaamte of hopeloosheid over hetero-ervaringen waarbij mannen gezien worden als de oorzaak van deze gevoelens. Sommigen kiezen er daarom voor om afscheid te nemen van hun heteroseksualiteit door geen relaties aan te gaan met mannen, of om celibatair te leven. Anderen blijven met deze gevoelens alsnog heteroseksuele relaties aangaan. Journalist Marie Solis legt uit wat de performativiteit van deze beweging inhoudt:

“By “performative,” Mr. Seresin meant that though many women freely admitted that being attracted to men was at best a bummer and at worst a form of masochism, few acted on their beliefs. While expressing a sincere hopelessness, women’s disavowals seemed to be mostly gestural, like a sardonic Etsy mug.” Journalist Marie Solis in New York Times (16/11/2024)

Dat is dan ook meteen een kritiek op de online populariteit van de 4B-beweging: hoeveel vrouwen gaan deze principes effectief toepassen? Want hoewel vrouwen veel redenen lijken te hebben om mannen te weren uit hun levens, schrijft student in de politieke wetenschappen Lilac Carr in Polyester Zine dat de populariteit van de 4B-beweging op Zuid-Koreaans grondgebied overdreven wordt in de Verenigde Staten, waar de beweging vaak onterecht in verband wordt gebracht met de dalende geboortecijfers. Het blijft ook onduidelijk hoeveel van de vrouwen die reageren op video’s over de 4B-beweging deze principes ook effectief toepassen in hun eigen levens. Hoe dan ook is het duidelijk dat de ideologie achter de beweging veel vrouwen raakt en aanzet tot denken:

“It’s probably beneficial to think about what’s happening online right now as part of a larger but still underdeveloped critique of heterosexuality and gender relations, and as part of a broader culture shift among women exploring what sort of agency they have over their sexual and reproductive lives, and what agency they have over their lives in general.” Auteur Amanda Montei, geciteerd door Marie Solis in New York Times (16/11/2024)

Een effectief en inclusief alternatief voor het patriarchaat?

Veel feministen stellen zich vragen bij de essentialistische visie op lesbianisme en het decentreren van mannen in bewegingen die hen afzweren. Kunnen ‘4B vrouwen’ of vrouwen die politiek lesbianisme aanhangen nog bevriend zijn met mannen, of met vrouwen die wel met mannen uitgaan? Wat betekent deze beweging voor feministische solidariteit? Welke plaats krijgen trans personen in deze beweging? 

Vooral die laatste vraag wordt vandaag gesteld, zowel in Zuid-Korea als in andere landen en feministische bewegingen. In westerse landen kent politiek lesbianisme namelijk haar oorsprong in essentialistische opvattingen over gender en sekse. Deze opvattingen zijn vandaag nog steeds populair bij trans-exclusionary feminists (ook wel ‘TERFS’ genoemd), die stellen dat er geen verschil is tussen genderidentiteit en biologisch geslacht. Wie geboren is met een vagina is voor altijd een vrouw, en wie geboren is met een penis een man. Mannen en eender wie een penis heeft worden in deze stroming ook voorgesteld als natuurlijke vijand van vrouwen: louter de aanwezigheid van een penis is een indicatie voor potentieel geweld. Dat geweld van mannen tegen vrouwen geworteld is in patriarchale ideeën over genderrollen wordt daarbij vergeten. 

Er wordt dus gevreesd dat een nieuwe ‘opstoot’ van bewegingen waarbij biologische mannen verbannen worden en in sommige gevallen zelfs als vijand gezien worden, de deur verder openen voor haatspraak en geweld tegenover trans personen. Want mogen cis vrouwen wel intieme relaties aangaan met trans vrouwen of mannen, of non-binaire personen als een penis gezien wordt als symbool van de onderdrukking van vrouwen? En kunnen trans vrouwen en trans mannen zelf deelnemen aan de 4B-beweging en cis mannen verbannen? Daar blijkt geen eenduidig antwoord op te zijn. Vrouwen beslissen hier vooral op individueel niveau over, stelt journalist Anna Louie Sussman in The Cut. Ze voegt hier nog aan toe dat veel zogenaamde 4B-vrouwen deze vraag te academisch en hypothetisch vinden om zich hier actief mee bezig te houden binnen de krijtlijnen van hun beweging.  

Nog een groot vraagteken is de positie van het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen in dergelijke bewegingen. Zeker in de VS is de toenemende populariteit van deze beweging voer voor discussie in feministische kringen. Eén van de vier regels is namelijk dat vrouwen geen kinderen meer mogen baren. Ione Gamble en Gina Tonic van het online zine Polyester zien een zekere ironie in de toepassing van deze regel in de VS, waar staten vrouwen kunnen verplichten om een kind te baren wanneer ze zwanger zijn. Het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen om al dan niet een kind te krijgen wordt hen dus ontzegd door zowel de staat als deze feministische beweging. 

Gamble en Tonic sluiten hun podcastaflevering over de 4B-beweging af met de vraag of dit de meest efficiënte manier is voor vrouwen in de VS om zich te verzetten tegen de winst van Trump en tegen de patriarchale onderdrukking van vrouwen. Wat kunnen individuele reacties en toepassingen van de 4B-beweging op structureel niveau betekenen voor vrouwenrechten? Wat verandert geen seks meer hebben met mannen aan het feit dat de staat controle heeft over vrouwenlichamen, aan de discriminatie van trans personen, aan rigide genderrollen, of aan het feit dat lesbische vrouwen (en niet-heterokoppels in het algemeen) slachtoffer zijn van gelaagde vormen van discriminiatie? De toekomst van de vormgeving en toepassing van de 4B-beweging zal het antwoord op deze vragen moeten uitwijzen.


In de pers:

Meer weten?

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

Essential Essays: Culture, Politics, and the Art of Poetry
The politics of reality: essays in feminist theory
The lesbian heresy : a feminist perspective on the lesbian sexual revolution

Bron hoofdafbeelding en banner: chloe s. via Unsplash

#Pers:pectief #4B #Feminisme #Gender #Protest #Celibatair #Heteropessimisme #Lesbianisme #PolitiekLesbianisme 

Deze website maakt gebruik van cookies om uw gebruikservaring te optimaliseren. Door op ‘Ik ga akkoord’ te klikken of door gebruik te blijven maken van deze website, gaat u akkoord met het plaatsen van deze cookies. Wil u meer weten over cookies? Meer info

Ik ga akkoord