hier komen promoties & acties

2016

Vrouwenrechten: kleine en grote winstpunten

Wanneer we samen opkomen voor vrouwenrechten dan staan we sterker om de positie van de vrouw te verbeteren. Waar we ons verenigden om vrouwenrechten te verdedigen of te protesteren tegen mistoestanden bleken we effectief een doorbraak te kunnen forceren. Dat hebben we ook in 2016 kunnen vaststellen.

Voor haar jaaroverzicht van 2016 koos RoSa een aantal gebeurtenissen waarbij we opkwamen voor vrouwenrechten, met gunstig resultaat. Er waren tal van grote en kleine overwinningen, positieve trends en hoopgevende signalen, die illustreren dat we de macht hebben om resultaten te boeken.

#BringBackOurGirls

Toen in april 2014 in Nigeria 200 meisjes gekidnapt werden uit hun school in Chibok door de terreurgroep Boko Haram, ontstond wereldwijd protest van vrouwenverenigingen. Vrouwen organiseerden zich in de beweging “Bring Back Our Girls”. Zij bleven maar druk uitoefenen op de Nigeriaanse overheid, onder meer met acties aan ambassades. Dankzij die actie kwamen in oktober 2016 al 21 van de 200 gekidnapte meisjes vrij.

De vrouwengroepering, die blijft vechten tot het laatste Chibok-meisje bevrijd is, investeert ook blijvend in onderwijs voor meisjes in Nigeria. Boko Haram ziet meisjesonderwijs immers als een bedreiging, omdat ze weten welke macht uitgaat van goed opgeleide vrouwen.

Abortuswetten

Begin 2016 probeerde de Poolse regering opnieuw een totaal verbod op abortus in te voeren. In april sloegen vrouwenorganisaties in en buiten Polen de handen in elkaar om het recht op abortus te verdedigen. Massabetogingen, mediacampagnes en ‘Zwarte Maandag’-stakingen dwongen het Poolse parlement in oktober 2016 het wetsvoorstel weer in te trekken. Dat wetsvoorstel hield in dat abortus in alle gevallen onwettig en dus strafbaar is, zelfs na incest of verkrachting of bij gevaar voor het leven van de moeder. Bij overtreding konden vrouwen en hun dokter tot 5 jaar gevangenisstraf krijgen. Voorlopig is die wet er niet doorgekomen, maar de strijd is nog niet gewonnen. Steeds opnieuw komt Polen met voorstellen voor een compleet verbod op abortus. Dat was het geval in 2015, 2013 en 2011.

In Brazilië heeft de uitbraak van het Zika-virus, dat afwijkingen bij foetussen veroorzaakt, de aandacht gevestigd op de restrictieve abortuswetten in dat land. De epidemie zorgde echter voor een zeldzame kans om religieuze fundamentalisten de mond te snoeren en een wetshervorming te eisen die vrouwen het recht geeft zelf te beslissen.

In de V.S. heeft het Hooggerechtshof op 27 juni 2016 het recht van vrouwen op abortus krachtig herbevestigd. Het besliste met vijf tegen drie dat een Texaanse wet uit 2013, die beperkende maatregelen oplegde aan abortuscentra en artsen, indruist tegen het recht van vrouwen op abortus in de V.S. en dus onwettig zijn.

Verkrachter niet langer vrijuit door huwelijk

Actievoerders in Libanon konden op 7 december 2016 de Administratie overtuigen om artikel 522 van het Strafwetboek te laten vallen. Dat artikel bepaalt dat verkrachters ontsnappen aan vervolging als ze trouwen met het slachtoffer. Het valt nog wel af te wachten of het Libanese parlement de beslissing van de Administratie bekrachtigt.

Vrouwenorganisaties vragen al jaren de afschaffing van ‘de verkrachterswet’. Andere Arabische landen deden het hen voor. Egypte schrapte artikel 291 in 1999 en Marokko schrapte artikel 475 in 2014, twee jaar nadat een zestienjarig meisje zelfmoord pleegde toen ze verplicht werd met haar verkrachter te trouwen om haar eer te redden.

Nu ook vrouwen afgebeeld op bankbiljetten

In 2016 besliste Canada om de zwarte burgerrechtenactiviste Viola Desmond af te beelden op het tien dollarbiljet. Na de Britse koningin is zij de eerste vrouw die die eer te beurt valt. Vanaf 2018 zal Viola de plaats innemen van de eerste premier van Canada, Sir John A. Macdonald. Viola Desmond weigerde in 1946 de ‘alleen voor blanken’-sectie van een filmzaal in Nova Scotia te verlaten. Ze werd gearresteerd en moest $20 borgtocht betalen. Desmond wordt vaak de Canadese Rosa Parks genoemd, maar zij voerde haar actie negen jaar eerder.

Het Amerikaans ministerie van Financiën besliste in de loop van 2016 dat Harriet Tubman, een weggelopen slavin die andere slaven hielp ontsnappen, vanaf 2020 op het $20 biljet zal staan. Ze zou daarbij gewezen president en slaveneigenaar Andrew Jackson vervangen. De beslissing kwam er nadat actiegroepen in 2015 campagne hadden gevoerd om tegen 2020, de honderdste verjaardag van het vrouwenstemrecht in de VS, ten minste één vrouw op ten minste één veelgebruikt billjet te plaatsen. Tubman is de eerste vrouw in de VS die op papiergeld afgebeeld wordt, sinds Martha Washington (echtgenote van George Washington) aan het eind van de 19de eeuw op het zilvercertificaat voor 1 dollar stond.

Ook in Schotland werd in de loop van 2016 bekend gemaakt dat twee vrouwen zouden worden afgebeeld op bankbiljetten. The Royal Bank of Scotlandzal in de tweede helft van 2017 een £10 bankbiljet uitgeven met de beeltenis van Mary Somerville. Ze is de eerste vrouw, na de Britse koningin, die deze eer te beurt valt. De keuze voor Somerville kwam er na publieke stemming op basis van een shortlist met o.m. ook wetenschapper James Clerk Maxwell en ingenieur en architect Thomas Telford. Dichteres Nan Shepherd, auteur van The Living Mountain, werd geselecteerd voor het £5 bankbiljet. De keuze voor Shepherd komt van The Royal Bank of Scotland zelf, nadat Somerville als winnaar uit de publieke stemming was gekomen. Somerville en Shepherd worden zo de eerste niet koninklijke vrouwen die op een Schots bankbiljet geëerd worden. De briefjes van £5 kwam eind 2016 reeds in omloop.

Disney emancipeert

Geen hulpeloze prinsesjes meer in de animatiefilms van Disney. Na Merida (Brave, 2012) en Elsa (Frozen, 2013), gaat ook Vaiana de wereld redden. Ze zeilt, vecht en hanteert de speer om de wereld te beschermen tegen een grote klimaatramp, zónder hulp van de prins op het witte paard.

Vrij Spel Kinderen Kiezen Wel

In 2016 heeft het actieplatform ‘Vrij Spel Kinderen Kiezen Wel’ met succes een koffer met sensbiliseringsmateriaal uitgewerkt om de genderstereotiepe presentatie van speelgoed aan de kaak te stellen. De strakke indeling in jongens- en meisjesspeelgoed legt immers onverantwoorde beperkingen op aan de ontwikkeling van een kind.

Tampontaks afgeschaft

Op de valreep is op 5 december 2016 beslist om de BTW op tampons en maandverbanden van 21% naar 6% te verlagen. Een kleine groep vrouwen, verenigd in het collectief Belgisch en Regelvrij / Belges et Culottées, heeft de regering overtuigd dat die hygiënische producten geen luxe zijn maar een basisbehoefte voor vrouwen. Dankzij een petitie samen met Test Aankoop en een Facebook-actie kon het collectief financieminister Johan Van Overtveldt overhalen om die producten op de lijst van primaire goederen te zetten.

Straatnamen honoreren vrouwen

Spanje wil af van straatnamen die verwijzen naar fascisten zoals Generaal Franco. In 2016 is beslist om die straatnamen te vervangen door namen van markante vrouwen. Op dit moment draagt amper 5% van de Spaanse straten en pleinen de naam van een vrouw.
Steden als Bilbao, Oviedo en Cadiz willen tot 80% van hun straatnamen vervangen. De eer gaat naar vrouwen die hun stempel drukten als burgerrechtenactivist, wetenschapper, kunstenaar, journalist en naar vrouwelijke opposanten van het Franco-regime. Belangrijke internationale figuren zoals Rosa Parks, Frida Kahlo en Jane Austen komen ook in aanmerking.

Seksisme eindelijk ernstig genomen

De online en offline strijd tegen seksuele intimidatie ging ook in 2016 onverminderd verder, en terecht. Elke ongepaste uitspraak of daad is er één teveel.

#1is1teveel
Naar aanleiding van Internationale Vrouwendag op 8 maart lanceerden de Vrouwenraad en de vrouwengroep ‘Wij Spreken Voor Onszelf’ de campagne #1is1teveel. Ze eisen een nultolerantie voor seksueel geweld. Handtastelijkheden op straat, een baas die misbruik maakt van zijn positie, iemand die voortdurend seksistische grappen of seksueel getinte opmerkingen maakt over vrouwelijke collega’s, die komen er niet langer zomaar mee weg.

De maatschappij pikt seksisme niet langer, dat is duidelijk. Zo voert de stad Mechelen via een tienpuntenplan een nultolerantie in tegen seksuele intimidatie. De hogeschool UC Leuven-Limburg doet onderzoek naar het probleem, er volgt een sensibiliseringscampagne en ook de onderwijspartners, het jeugdwerk en de culturele sector worden aangemoedigd om hun verantwoordelijkheid te nemen.

UGent tegen (seksueel) grensoverschrijdend gedrag
Naar aanleiding van meldingen van ongepast gedrag op de werkvloer in juni 2016 nam Universiteit Gent het heft in handen en verzocht een externe adviescommissie maatregelen op te stellen om het probleem aan te pakken. Na de commotie in de pers rond het verbod op 'één-op-één-gesprekken' vond RoSa het hoog tijd om de complete set maatregelen te vermelden. Het is immers voor het eerst dat een Belgische universiteit aandacht schenkt aan het bestrijden van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag binnen haar muren. En dat verdient heel wat meer positieve aandacht.

De commissie nam teksten van de UGent onder de loep zoals het arbeidsreglement, het integriteitsbeleid, de gedragscode, een folder van de preventiecampagne, en voerde gesprekken met de preventieadviseur, de vertrouwenspersoon, een studentenvertegenwoordiger en een onderzoeker van het ICRH (specialist van seksueel en gendergerelateerd geweld). Vervolgens ging de commissie te rade bij een klankbordgroep van genderdeskundigen en experten uit het onderwijs en het medische veld. Met deze bagage in het achterhoofd formuleerde de adviescommissie een gedegen stel maatregelen die een stevige stap vooruit betekenen in de strijd tegen seksistisch wangedrag in de academische wereld.

Ook wetgever komt te hulp
De seksismewet van 3 augustus 2014 geeft politie en gerecht een juridisch kader om seksistische straatintimidatie aan te pakken. De prille wet werd prompt van alle kanten aangevochten. Niet nodig, niet duidelijk, zou het recht op vrije meningsuiting ondermijnen en de vrijheid van religie … In een verzoekschrift van 20 januari 2015 eiste de Parti Libertarien zelfs de vernietiging van de wet.

Als enige ter wereld geeft de wet een definitie van seksisme als strafbaar gedrag. Het gaat om vijf kenmerken: “elke uitspraak of handeling - in de openbare ruimte - die duidelijk bedoeld is - om één of meerdere specifieke personen te vernederen omwille van hun geslacht - met een ernstige aantasting van de waardigheid van die persoon tot gevolg”.

Op 25 mei 2016 verwierp het Grondwettelijk Hof alle principiële bezwaren tegen de seksismewet. Het motiveerde zijn arrest als volgt:

“De door de wetgever nagestreefde doelstelling bestaat overigens niet alleen erin de rechten van de slachtoffers van seksistische gebaren of handelingen te beschermen, maar ook de gelijkheid van vrouwen en mannen te waarborgen, hetgeen een fundamentele waarde van de samenleving is, waarvan de verwezenlijking ten goede komt aan alle leden ervan en niet alleen aan de mogelijke slachtoffers van seksisme”

Yezidi-vrouwen winnen Sacharovprijs

Twee yezidi-vrouwen, Nadia Murad Basee en Lamiya Asar, wonnen in 2016 de Europese Sacharovprijs voor de vrijheid van denken. Sinds ze zijn ontsnapt uit de handen van de terreurgroep IS komen ze op voor de yezidi-vrouwen en -meisjes die als seksslavinnen worden ingezet. Duizenden meisjes en vrouwen uit de yezidi-gemeenschap worden door IS ontvoerd, verhandeld en verkracht. Door hun publieke inzet maken Nadia en Lamiya duidelijk dat vrouwenrechten anno 2016 nog lang niet verworven zijn. Dat we ons met z’n allen moeten engageren om een einde te maken aan seksueel geweld tegen meisjes en vrouwen. De toekenning van de Sacharovprijs 2016 steekt deze moedige vrouwen een hart onder de riem.

Frankrijk bestraft prostitutiebezoek

De strijd tegen de prostitutie was vanaf december 2013 voorwerp van hevige discussies in Frankrijk. Op 6 april 2016 keurde het Parlement uiteindelijk de wet goed die klanten van prostituees bestraft. De tekst werd pas na vier wetsvoorstellen goedgekeurd. Er zijn geldboetes voorzien tot 1.500 euro bij een eerste vergrijp en tot 3.750 euro de volgende keren. Toenmalig premier Valls noemde de wet een grote stap vooruit voor de vrouwenrechten.

Frankrijk is daarmee het vijfde Europese land dat prostitutiebezoek strafbaar stelt. Zweden doet dat al sinds 1999, Noorwegen, IJsland en het Verenigd Koninkrijk volgden later. Zoals in Zweden kunnen Fransen bovenop de geldboete verplicht worden om een sensibiliseringsstage te volgen over de arbeidsomstandigheden van prostituees. Naar schatting 40.000 prostituees zijn actief in Frankrijk, 80% is van buitenlandse afkomst en in de meeste gevallen slachtoffer van prostitutienetwerken en vrouwenhandel.

Feminisme in het onderwijs

Dat Zweden een feministisch voorbeeld is waar vele landen nog van kunnen leren, is algemeen geweten. Er zijn bijvoorbeeld de strenge genderquota bij bedrijven, het uitgebreide ouderschapsverlof, de genderstrategen, de gezinsvriendelijke werktijden, een geslachtsneutraal voornaamwoord en een parlementszetel voor de feministische partij. In 2016 kregen alle zestienjarige scholieren het boek We Should All Be Feminists van Chimamanda Ngozi Adichie in handen, in de hoop dat “we op een dag het begrip feminisme niet eens meer kennen omdat we leven in een wereld die echt rechtvaardig en gelijk is,” aldus initiatiefnemer Clara Berglunt van de Zweedse European Women’s Lobby.

Eerste genderdataportaal

Om in kaart te brengen hoe de gelijkheid tussen Brusselse vrouwen en mannen evolueert, lanceerden Brussels Staatssecretaris voor Gelijke Kansen Bianca Debaets en Amazone Gender.brussels, een website die zoekende surfers verder gidst naar alle in gender gespecialiseerde overheden, instanties, middenveldorganisaties en genderdata. Een uniek portaal voor het bevorderen van burgerparticipatie aan vragen rond gendergelijkheid.