Documentaire The Feminist on Cellblock Y
“Een veroordeelde misdadiger bouwt een feministische beweging van achter de tralies in een mannengevangenis in Soledad, Californië.” Zo presenteert de Amerikaanse nieuwszender CNN haar documentaire over Richie Reseda en het door hem geleide educatieve rehabilitatieprogramma Success Stories in de gevangenis.
Getuigenissen
De documentaire opent met oprechte en kwetsbare getuigenissen die verschillende gevangenen delen tijdens een workshop in het beruchte en streng beveiligde Soledad penitentiaire centrum in Los Angeles. De eerste die aan het woord komt, is Benjamin, een van de facilitators die meewerkt aan Success Stories. Hij start zijn getuigenis met een vraag aan de groep: “Who here has heard the phrase “be a man”? We all have, right? The idea is that if you are not a man, you’re a girl or a woman. And the inference is that it is somehow ‘less than’ being a man. You have to act a certain way to be a man and that something led me to prison.” Doordat zijn omgeving hem leerde zijn emoties te onderdrukken, zo gaat hij verder, was hij op latere leeftijd niet in staat om met moeilijke emoties om te gaan. Zijn reacties waren beperkt tot geweld of onderdrukking. Daardoor raakte hij in de gevangenis verslaafd aan heroïne. Nu neemt hij deel aan deze feministische sessies om te proberen zijn emoties toe te laten en zich op een gezonde manier te ontwikkelen als persoon.
“I don’t think anyone really is a ‘tough guy’. People are just people, they’re just normal people. We’re just told we have to be tough guys.” Benjamin in de documentaire
Geconfronteerd met racisme op jonge leeftijd, zo vertelt Mannie, een medegevangene, is hij “respect met lichamelijke dominantie gaan verwarren”. Wie hem respectloos behandelde, zou hij met geweld te lijf gaan. Dit patroon van respect afdwingen met geweld, werd uiteindelijk vooral zijn eigen ondergang, zo weet hij nu. Ook James vertelt dat hij zijn gebrek aan zelfvertrouwen leerde compenseren met geweld. Op vijftienjarige leeftijd schiet hij iemand neer omdat die zijn ego gekrenkt had. Die daad gaf hem allerminst meer zelfvertrouwen, reflecteert hij nu. Integendeel, hij beschouwt het nu als een hersenloze daad, die hem minder doet denken van zichzelf.
“We harm people because we don’t see them as people. We objectify them. If a dude is going against me, he’s an object, he’s an obstacle; he is not a person.” Benjamin in de documentaire
Roy ontdekt op zijn beurt nieuwe hoogten van zelfvertrouwen door alcohol en drugs; het gaf hem “liquid courage”. Hij durfde plots meisjes aanspreken, en vond ook daarin zelfvertrouwen. Hoe meer meisjes, hoe knapper de meisjes die hem leuk vonden, hoe meer aanzien hij kreeg van zijn mannelijke vrienden. Hij begon zijn eigen waarde te meten en zijn mannelijkheid te bewezen aan de vrouwen die hij wist “te veroveren”. In de documentaire deelt hij met zijn medegevangenen dat hij nu weet dat deze manier van vrouwen objectiveren een patriarchaal patroon is, waardoor hij ook mannen niet als mens aanschouwde en zelfs in staat was een andere man te vermoorden. Hij spreekt vurig over zijn feministische overtuiging:
“Just last year I was opposing this topic, and this year I am fully invested. I read some books on love, on patriarchy. And I started to get real clear on how I was, and how I was living and showing up, and how I was loving and how that wasn’t really love. How I was damaging and destroying all these relationships in my life because of these negative distorted beliefs and views. Like, ‘men are superior to women’. That’s ridiculous. I’m supposed to be the head of the house just because I’m a man? That makes no sense.” Roy in de documentaire
Het zijn slechts enkele van de vele getuigenissen, verhalen en ervaringen die in de documentaire aan bod komen en die in Soledad gedeeld en collectief onderzocht worden aan de hand van feministische theorie. Het doet denken aan de feminist circles die tijdens de tweede feministische golf georganiseerd werden, hoewel in die tijd voornamelijk of zelfs uitsluitend onder vrouwen. Door ervaringen te delen ontdekten de vrouwen dat ‘het persoonlijke politiek’ is, een intussen gekende feministische leuze; door te spreken over thema’s die taboe zijn - zoals huiselijk geweld, maar ook dominante noties rond mannelijkheid - ontdekken deelnemers de structurele mechanismen en het patriarchale geloofsysteem die hun individuele ervaringen verklaren.
Success Stories
Success Stories is een door gevangenen geleid rehabilitatieprogramma van twaalf tot veertien weken in de mannengevangenis. Het curriculum is gebaseerd op feministische literatuur en daagt de mannen uit om het patriarchaat te confronteren als middel tot rehabilitatie. Oprichter Richie Reseda vertrekt voornamelijk vanuit de werken van bell hooks. In de docu leest hij ook voor uit haar boek The Will To Change, zijn favoriete boek.
In de workshops lichten Reseda en andere facilitatoren het verschil uit tussen ‘toxische mannelijkheid’ en het patriarchaat. Wat levert toxische mannelijkheid ons op, en wat geven we ervoor op? Wat zijn de consequenties van het patriarchaat, op ons als individu en breder op de samenleving? De mannen spreken uitgebreid over het verband tussen gangbare mannelijkheidsnormen enerzijds, en huiselijk en seksueel geweld, victim blaming en verkrachtingscultuur anderzijds.
Aan de hand van voorbeelden en open discussie wordt aangetoond dat mannen niet alleen leren emoties onderdrukken, maar op een ongezonde manier leren compartimentaliseren en contextualiseren: bij deze persoon of in deze context kan of mag ik zus of zo zijn, maar bij een andere persoon of context niet. Het wordt mannen moeilijk gemaakt om één persoon te zijn, in het reine met zichzelf.
“The whole point of being in this life has nothing to do with being a man. It has to do with being human.” Hugo in de documentaire
Een andere pertinent voorbeeld van compartimentalisatie dat Richie tijdens een workshop aanhaalt: “Denk aan het gedrag dat we stellen ten opzichte van vrouwen en niet problematiseren, dat zouden we niet pikken als het de manier was waarop onze zus of dochter behandeld zou worden. Wat leren we daaruit?”
Tegelijkertijd wordt er ruimte gelaten voor kritische vragen, weerstand en bedenkingen. Hoe geef ik dit door aan mijn kinderen? Gaan ze niet gepest worden in een omgeving waar racisme en pestgedrag welig tieren? Hoe moet ik mij integer en feministisch gedragen als zelfs de vrouwen in onze omgeving van mij verwachten dat ik voldoe aan het patriarchale idee van een ‘een sterke man’? De antwoorden die de facilitators bieden, maar vooral de ervaringen en getuigenissen die medegevangenen hierop beginnen te delen, maken je stil.
The Feminist on Cellblock Y is een aangrijpende en inspirerende documentaire over de feministische zoektocht van diverse mannen, die leren en ontleren wat het betekent om een man te zijn, in een poging een nefaste cyclus van misbruik en geweld te doorbreken.
Abolitionistisch feminisme
Hoewel abolitionisme niet expliciet aan bod komt in de documentaire, zijn er wel kritische noten te ontwaren over het gevangeniswezen en het Amerikaanse rechtssysteem in het algemeen. Zo laat Taina Vargas, Reseda’s partner die hem feministische literatuur leerde kennen, zich kritisch uit over de redenen die mannen - en specifiek mannen van kleur - de criminaliteit en uiteindelijk de gevangenis in duwen. Ook over het nut van gevangenisstraffen is ze kritisch.
“Overall, you have men and women who have been marginalized in the first place and then got caught up causing some kind of harm or violence to get caught up in prison. Then you put them in a hyper violent environment and most of them don’t have access to programs. Then they really struggle and a lot of them come out even worse than they were before, with even less opportunities and a lot of trauma.” Taina Vargas in de documentaire
De documentaire focust dan wel vooral op het ontmantelen van patriarchale overtuigingen en genderstereotypen, in zijn activistisch engagement en professionele activiteiten vandaag strijdt Richie Reseda daarnaast ook voor hervormingen van het Amerikaanse gevangeniswezen.
In de pers:
- Meet the men who are dismantling toxic masculinity from behind bars (Women’s Media Center, 15/08/2019)
- The Feminist on Cellblock Y (CNN, 18/04/2018)
Meer weten?
- RoSa rolmodel: Richie Reseda
- RoSa rolmodel: bell hooks
- RoSa thema: Abolitionistisch feminisme
- RoSa thema: Mannelijkheid
- RoSa kijkt: Jackson Katz - "Violence and Silence" | RoSa vzw
- RoSa kijkt: Tony Porter - “A Call To Men”
- RoSa leest: The Will to Change: Men, Masculinity, and Love - bell hooks