hier komen promoties & acties

Atria Reeks

Atria reeks over Zwarte, Migranten en Vluchtelingenvrouwenbeweging

Wanneer we aan bekende feministen denken, denken we vaak aan iconische rolmodellen uit andere landen. Dat geldt voor zwarte feministen misschien des te meer. De zwart feministische beweging wordt vaak geassocieerd met de Amerikaanse context en met internationaal bekende namen als Alice Walker, Audre Lorde, Angela Davis en Kimberlé Crenshaw. Ook in onze contreien zijn er nochtans heel wat vrouwen van verschillende etnisch-raciale afkomsten die al sinds de jaren zeventig een tegengewicht bieden tegen het dominante, witte feminisme in Europa. Om deze rolmodel in de kijker te zetten ontwikkelde Atria, het Nederlandse Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis, een reeks van vier korte filmpjes over de Zwarte, Migranten- en Vluchtelingenvrouwenbeweging in Nederland uit de jaren tachtig, negentig. 

Voor deze reeks duikt Atria in haar unieke archief. Opgericht in 1935 is dit een van de oudste collecties over vrouwen en gender wereldwijd. De unieke archiefstukken die in beeld komen worden aangevuld met interviews met iconische ZMV-vrouwen. Zij geven duiding bij het materiaal uit het archief en delen hun persoonlijke ervaringen.

De vierdelige reeks belicht hoe Nederlandse ZMV-vrouwen hun stempel drukken op het maatschappelijke debat rond feminisme, gender en etniciteit.

De eerste aflevering licht toe wat de ZMV-beweging precies is en waarom het zo belangrijk is dat die gedocumenteerd wordt. Daarvoor gaan Nancy Jouwe en Maayke Botman in gesprek over Caleidoscopische visies (2001), een baanbrekend boek over de Nederlandse ZMV-Vrouwenbeweging waarvan zij samen met Gloria Wekker de redactie deden. Dit iconische boek vind je ook in de RoSa-bib. Op het moment van publicatie vult de bundel een belangrijke leemte op in het onderzoek naar de strijd tegen racisme en seksisme in Nederland. Onontbeerlijke uitzonderingen zoals het werk van Philomena Essed terzijde  moest men voordien namelijk voornamelijk soelaas vinden bij Angelsaksische academici. Dankzij Caleidoscopische visies (2001) krijgen ook de Nederlandse beweging en al haar activisten een stem op papier. De focus ligt sterk op de onderlinge samenwerking van diverse groepen vrouwen om een “strategische vuist” te vormen in de strijd voor de emancipatie van alle vrouwen van kleur.

In het tweede filmpje verdiepen Tineke E. Jansen en Fenna Ulichki zich in de verklaring van de zwarte vrouwengroep die Julia da Lima bracht in 1983 op de Winteruniversiteit Vrouwenstudies. Jansen vertelt hoe het statement het woord ‘zwart’ als een politieke term gebruikt, en dat het veeleer ging om alle vrouwen van kleur. Als medeoprichter van de Zwarte Vrouwenradio Amsterdam – die in 1984 ontstond – hielp ze dan ook mee om de zwarte vrouwenbeweging meer zichtbaar te maken en de verschillende migranten- en vluchtelingenvrouwenbewegingen samen te brengen. Ook Ulichki, voormalig voorzitter van de Marokkaanse Vrouwenvereniging Nederland, ziet de verklaring als een kantelmoment dat vrouwen van kleur met elkaar bond en hun strijd vereenigde. De vereniging was cruciaal om het persoonlijke met het politieke te verbinden en samen tot het besef te komen dat ze allemaal werden geconstrueerd als “de ander” door een dominant, wit narratief. Samen analyseren ze dit proces en deconstrueren ze dit beeld door hun diverse krachten te bundelen.

De derde aflevering draait rond de rol van vriendschap en liefde. Gloria Wekker en Anne Krul praten over hun relatie met Audre Lorde op basis van een tape-opname die Wekker maakte als deel van de herdenkingsbijeenkomst na de dood van Lorde in 1992. Voor hen is Lorde als zwarte, lesbische feminist een belangrijke inspiratiebron en rolmodel aan we ze zich kunnen spiegelen. Vrouwen van alle slag, uit verschillende feministische stromingen, kunnen zich identificeren met Lorde’s discours dankzij haar uitgesprokenheid over haar meerlagige identiteit. Daarmee is Lorde geweest een cruciale schakel in de totstandkoming en vereniging van de transnationale ZMV-vrouwenbeweging.

De reeks sluit af met een vierde clip over de belangrijkste ZMV-organisaties en -instituties. Te gast zijn Hellen Felter en Twie Tjoa, die beiden actief zijn in de beweging sinds de jaren tachtig. Ze structuren hun conversatie rond een affiche uit 1986 van Flamboyant, het ontmoetings- en documentatiecentrum voor ZMV-vrouwen. Als medeoprichter benadrukt Tjoa het belang van kennis en informatie in hun emancipatieproces. Het centrum bood unieke bronnen die erkenning geven aan hun specifieke geleefde ervaringen, maar die in openbare bibliotheken vaak niet te raadplegen waren. In tegenstelling tot het beleid van de overheid gebruikten ze het land van herkomst niet als belangrijke categorie. Zo probeerden ze vrouwen niet verder op te delen in hokjes, maar hadden ze oog voor de meerlagige identiteit en intersectionaliteit vanuit een ZMV-perspectief.

De vier inspirerende video’s zijn afzonderlijk of als reeks te bekijken. Aan de hand van specifieke voorbeelden krijg je een unieke inkijk in de geschiedenis van de Nederlandse ZMV-Vrouwenbeweging. Naast het verdiepen in de archiefstukken kom je ook meer te weten over de gasten: waar streden ze voor, hoe gaven ze vorm aan hun verzet, en welk advies zouden ze geven aan de nieuwe generatie feministen? De volledige video’s zijn te bekijken op Atria’s YouTube kanaal en meer informatie over ZMV-vrouwen vind je op hun website.

#Video #Atria #Nederland #ZwartFeminisme #BlackFeminism #Migratie #RoSakijkt