Gepubliceerd op 25/09/2025

Inleiding

Zowel binnen de feministische beweging als in de bredere samenleving is sekswerk een controversieel en beladen thema, dat sterke emoties oproept. Al decennialang doet sekswerk dienst als een vruchtbaar politiek strijdtoneel, doordrongen van symbolische betekenis, waar maatschappelijke angsten rond macht, vrouwelijkheid en de natie samenkomen. Het idee van sekswerk - of liever van prostitutie - fungeert zo als een bliksemafleider voor bredere vragen rond werk, gender, migratie, klasse en lichamen: welk werk en welke lichamen zijn waardig? Wie mag, zichtbaar en volwaardig, deel uitmaken van onze gemeenschap? Welke rol moet de staat en de politie opnemen in het onderhandelen en bewaken van de grenzen van deze verbeelde gemeenschap?

Spreken over sekswerk betekent spreken over daders en slachtoffers, over straf en redding, over wie welke rechten verdient en wie controle of handhaving vereist. Zo verhit als deze gesprekken vaak verlopen, zo simplistisch en stigmatiserend is het debat. De ideologische startposities bepalen het discours, meningen houden hardnekkig stand, en de stemmen van mensen in sekswerk worden - paradoxaal genoeg - vaak genegeerd.

The (voortdurende) Sex Wars

De spanningen rond sekswerk binnen de feministische beweging kennen twee uitersten en een lange voorgeschiedenis. In de jaren 1980, 1990 woedden de zogenaamde sex wars onder feministen. De ene zijde had haast uitsluitend oog voor gegenderd geweld en seksuele uitbuiting in een patriarchale samenleving, de andere benadrukte vrije keuze en individuele zelfbeschikking in seksueel bevrijde tijden.

Beide fronten focussen echter op seks(werk) als symbool, niet op (seks)werk als praktijk.

Voor anti-prostitutieactivisten, vaak uit radicaal-feministische hoek, representeert de figuur van de prostituee het trauma van alle vrouwen onder patriarchale heerschappij. Ze zien in haar het symbool van vrouwelijk lijden, van het gendergerelateerd en seksueel geweld dat vrouwen wordt aangedaan. In die optiek wordt de klant de verpersoonlijking van alle gewelddadige mannen, de archetypische dader. Deze stereotiepe beeldvorming van mannelijke daders en vrouwelijke slachtoffers duwt zowel sekswerkers als klanten van andere genderidentiteiten naar de marge, en gaat voorbij aan de materiële omstandigheden en autonomie van sekswerkers zelf.

Zogenaamde sex positive feministen, eerder verbonden met een liberaal feminisme, benadrukken dan wel de autonomie van sekswerkers, maar ontzien evenzeer de materiële en politieke context waarbinnen de seksindustrie floreert. Door te hameren op de vrije keuze van vrouwen om seks te verkopen en zogenaamd macht te herwinnen in een kapitalistische en patriarchale samenleving, wordt genegeerd dat sekswerk in essentie een individuele (overlevings)strategie is die structurele machtsongelijkheden verder ongemoeid laat, en dat sekswerkers wereldwijd gemarginaliseerd blijven. Sex positive feministen willen het stigma doorbreken door te wijzen op de seksuele empowerment die vrouwen aan seks(werk) ontlenen. Seks is niet per definitie en altijd een domein van geweld en uitbuiting, zo luidt het, het is (ook) een domein van plezier en genot. Daarmee gaat het gesprek echter nog steeds in hoofdzaak over seks, en minder over werk, maar het punt is net dat, op uitzonderingen na, sekswerkers aan sekswerk doen omdat er geld tegenover staat. Omdat het betaald werk is.

Beweging voor de rechten van sekswerkers

Dit is dan ook het centrale punt van de internationale sekswerkersbeweging: de symbolische discussie over de vraag of seks(werk) goed of slecht zou zijn, is ondergeschikt aan de erkenning dat seks verhandelen werk is en sekswerkers daarom bovenal gezien en erkend moeten worden als werkers. Enkel door sekswerk te erkennen als werk, kunnen sekswerkers aanspraak maken op arbeidsrechten, die hen meer veiligheid op het werk en een sterkere arbeidspositie bieden. Dit is essentieel om zowel hun arbeidsomstandigheden als hun materiële levensomstandigheden buiten het werk te verbeteren.

De sekswerkersbeweging is een door en door feministische beweging, sterk geënt op marxistisch en socialistisch feministische ideeën over werk, op abolitionistisch feministische ideeën over de natie, de rol van politie en de staat, en dekoloniaal feministische analyse over imperialisme, nationalisme en grenzen. De visionaire droom van de sekswerkersbeweging is niets minder dan complete systeemverandering: de val van kapitalisme, imperialisme en het patriarchaat, en daarmee het verdwijnen van de seksindustrie. Tegelijkertijd blijft hun vertrekpunt het centraal stellen van de rechten en vrijheden van de meest kwetsbare sekswerkers en hun prioriteit om hun materiële werkelijkheid te verbeteren.

België

Hoe kunnen we de rechten en materiële omstandigheden van sekswerkers vandaag en morgen verbeteren? Naties hanteren verschillende juridische modellen om met sekswerk om te gaan. In België werd sekswerk dan wel lange tijd gedoogd; officieel werd het pas in 2022 gedecriminaliseerd. Sinds december 2024 kunnen sekswerkers bovendien rekenen op een volwaardig werknemersstatuut. Dankzij de nieuwe arbeidswet kunnen zij een arbeidscontract ondertekenen en dus in loondienst treden bij een uitbater. Toch blijven er ook nog beperkingen en bezorgdheden. Deze recente juridische ontwikkelingen in België bieden een uitstekende aanleiding om het thema aan te grijpen en te verdiepen in onze driemaandelijkse Uitgelezen nieuwsbrief.

In deze Uitgelezen

Voor elke nieuwe Uitgelezen brengen we in kaart welke boeken we over het thema in huis hebben en gaan we op zoek naar aanvullingen om onze collectie te verrijken. Onderaan vind je zowel de aanwinstenlijst met alle aanwinsten van het laatste kwartaal als een gecureerde leeslijst met een dertigtal boeken die we warm aanbevelen over het thema van deze Uitgelezen.

Van die titels selecteerden we een vijftiental boeken voor korte besprekingen, en twee voor uitgebreide recensies in onze categorie RoSa leest. Enerzijds kozen we voor Revolting Prostitutes: The Fight For Sex Workers’ Rights (2018) van Molly Smith en Juno Mac, inmiddels een klassieker die vanuit het perspectief van het terrein zelf analyseert wat de impact is van verschillende beleidsmodellen en wettelijke kaders op iedereen die betrokken is in sekswerk, en in eerste instantie op sekswerkers zelf. Anderzijds viel ons oog op een oudere, eerder filosofische klassieker. In Good Girl, Bad Girls (1998) brengt Laurie Bell de uiteenlopende, en soms contrasterende feministische visies op sekswerk met elkaar in dialoog.

In de categorie RetroRoSa halen we een oude parel in onze collectie van onder het stof. Deze keer kozen we voor Sex Work: Writings By Women In The Sex Industry (1988), dat de term ‘sekswerk’ eind jaren 1980 populariseerde als verzamelterm voor allerhande vormen waarbij seks, lichamelijkheid en geld worden verhandeld. Van straatprostitutie en striptease, over naakt modelleren tot escorteservices en de porno-industrie: redacteurs Frédérique Delacoste en Priscilla Alexander verzamelen de verhalen van vrouwen in sekswerk.

Als extra in deze Uitgelezen zijn we verheugd een interview te kunnen aanbieden met twee experts. We spraken met Daphné Davin, zelf sekswerker en lid van van UTSOPI, de Belgische vakbond voor sekswerkers, en Jasper Kerremans van Boysproject, een sociale organisatie van het CAW die hulpverlening biedt aan mannelijke, trans en queer sekswerkers in Antwerpen. We peilden naar hun visie op de recente wetswijzigingen inzake en de impact daarvan op de meest kwetsbare sekswerkers: zij zonder papieren.

Als RoSa kijkt stellen we een TEDxTalk voor van Tilly Lawless, een Australische sekswerker en feministische activist voor de rechten van sekswerkers.

Tot slot zetten we weer een inspirerend RoSa rolmodel en een bezoeker in de kijker.

Korte besprekingen

Elke editie van de Uitgelezen zet een vijftiental, al dan niet nieuwe, boeken uit onze collectie in de kijker. Via onderstaande knop lees je onze korte besprekingen van een selectie boeken over seks.

RoSa leest

Een groot deel van de kennis bij RoSa is opgebouwd op basis van onze zorgvuldig gecreëerde en unieke bibcollectie vol non-fictie literatuur over gender en feminisme. Voor deze Uitgelezen kozen we voor twee boeken, een recenter werk van 2018 en een wat oudere klassieker, die ieder een ander aspect van sekswerk belichten.

Revolting Prostitutes (2018) - Juno Mac & Molly Smith

Juno Mac en Molly Smith zijn Britse sekswerkers met een missie. Ze zijn de verhitte, vaak moraliserende debatten over sekswerk(ers) beu, waarbij vooral mensen die zelf niet in de seksindustrie werken sterke meningen uiten over de symbolische betekenis of morele implicaties van sekswerk. Liever willen de auteurs het hebben op de praktische realiteit en de materiële condities waarbinnen sekswerk plaatsvindt. De vraag of sekswerk goed of slecht is, of zelfs seks inherent goed of slecht is, laten ze dan ook links liggen. Evenmin bepleiten ze dat sekswerk ‘empowerment’ is of een weg naar seksuele vrijheid. Vanuit een marxistisch, dekoloniaal en abolitionistisch feministich perspectief levert het duo pertinente kritiek op een kapitalistische en patriarchale samenleving in een steeds meer geglobaliseerde en ongelijke wereld.

In Revolting Prostitutes ontleden Mac en Smith hardnekkige normen en stereotypen over seks, werk en grenzen, en analyseren ze verschillende juridische modellen rond sekswerk vanuit het vaak genegeerde perspectief van sekswerkers. Zo verleggen ze de focus van morele vraagstukken en symboolpolitiek naar de arbeidsrechten, levensomstandigheden en veiligheid van sekswerkers zelf. Een inspirerend, overtuigend en vlot geschreven boek!

Good Girls/Bad Girls (1987) - Laurie Bell [Ed.]

Onze boekbespreking van Good Girls/Bad Girls, samengesteld door Laurie Bell, belicht de spanningen binnen het feminisme rond sekswerk en pornografie in de jaren 1980. De bundel ontstond naar aanleiding van conflicten tijdens Internationale Vrouwendag in Toronto, waar sekswerkers in verzet kwamen tegen het dominante feministische discours dat hen als slachtoffers of als obstakels voor vrouwenemancipatie afschilderde. In het boek krijgen sekswerkers zelf het woord, waardoor het niet enkel een theoretische analyse biedt, maar ook een platform vormt voor hun persoonlijke ervaringen en politieke eisen. Hiermee doorbreekt het de klassieke verdeling tussen ‘goede’ en ‘slechte’ vrouwen die vaak impliciet in feministische debatten aanwezig is.

De bespreking maakt duidelijk dat het feminisme van die tijd vaak sprak over sekswerkers, maar zelden met hen. Samensteller Bell stelt in de bundel de eenzijdige kritiek van invloedrijke feministen zoals Andrea Dworkin en Susan Brownmiller ter discussie, en pleit voor een inclusiever feminisme dat ruimte biedt voor nuance en diversiteit aan stemmen. Thema’s als stigma, juridische uitsluiting, economische afhankelijkheid en seksuele autonomie worden uitgediept in essays en discussies. Hoewel het boek uit 1987 dateert, toont Good Girls/Bad Girls aan hoe relevant deze vragen vandaag nog zijn, en hoe belangrijk het blijft om sekswerkers zelf actief te betrekken bij elk feministisch debat dat over hen gaat.

RetroRoSa

In de categorie RetroRoSa halen we een vergeten parel van onder het stof. Dit keer kozen we voor Sex Work: Writings By Women In The Sex Industry (1988), samengesteld door Frédérique Delacoste en Priscilla Alexander.

Het boek Sex Work: Writings by Women in the Sex Industry brengt een brede waaier aan teksten samen over het leven en werk van vrouwen in de seksindustrie. De bundel, samengesteld door Frédérique Delacoste en Priscilla Alexander, speelde een belangrijke rol in het verspreiden en populariseren van de term sekswerk. Door seks tegen betaling te herdefiniëren als arbeid, droeg het boek bij aan een nieuwe manier van denken over dit thema.

De verzameling bevat getuigenissen, essays, politieke beschouwingen, historisch onderzoek, maar ook kortverhalen en poëzie. Alle bijdragen zijn geschreven door vrouwen die actief zijn in uiteenlopende vormen van sekswerk, waaronder straatprostitutie, exotisch dansen, pornografie, escortdiensten en erotische massages.

Wat het boek bijzonder maakt, is dat het de stemmen van sekswerkers zelf centraal stelt, iets wat toen zelden gebeurde in publieke of academische discussies over sekswerk. Om een breed scala aan perspectieven te verzamelen, deden de samenstellers een oproep via kranten, tijdschriften en nieuwsbrieven. Daarnaast namen ze persoonlijk contact op met sekswerkers en hun organisaties. Het netwerk van Priscilla Alexander, co-directeur van de organisatie COYOTE (Call Off Your Old Tired Ethics) die pleitte voor de rechten van sekswerkers, speelde daarbij een sleutelrol.

De samenstellers wilden met deze bundel niet alleen sekswerkers een platform bieden om hun eigen verhalen te vertellen, maar hadden ook een duidelijk politiek doel voor ogen: de kloof overbruggen tussen sekswerkers en de bredere feministische beweging, die vaak verdeeld was en is over kwesties als seksualiteit en uitbuiting.

Een belangrijke kracht van Sex Work is de veelheid aan stemmen die het boek samenbrengt. Sommige auteurs zien sekswerk als een vorm van economische en persoonlijke keuzevrijheid. Andere benadrukken dat armoede vrouwen ertoe dwingt in de seksindustrie te werken, of stellen dat prostitutie fundamenteel moet worden begrepen als een patriarchale instelling die gericht is op controle en geweld tegenover vrouwen.

Interview

Voor deze Uitgelezen spraken we met twee experten uit het veld. Daphné Davin is sekswerker en lid van UTSOPI, de Belgische belangenvereniging van sekswerkers. Jasper Kerremans is teamverantwoordelijke van Boysproject, een sociale organisatie van het CAW die specifiek hulpverlening biedt aan mannelijke, trans en queer sekswerkers in Antwerpen.

We peilden naar hun visie op de recentste decriminalisering van sekswerk en de impact daarvan op de meest kwetsbare sekswerkers, zij zonder papieren.

RoSa kijkt

RoSa kijkt zet interessante video’s, documentaires of exposities in de kijker over thema’s op het snijvlak van gender en feminisme. Deze keer luisteren we naar een TEDxTalk van Tilly Lawless, een Australische sekswerker en feministische activist.

Als witte sekswerker in New South Wales, Australië, een van de weinige plekken ter wereld waar sekswerk gedecriminaliseerd is, kent Tawless betere arbeidsomstandigheden dan de meeste sekswerkers. Toch wordt ook zij nog geconfronteerd met stigma en met de vraag of haar job legitiem is. In haar TEDxTalk doorbreekt Lawless stereotypen en analyseert ze vooroordelen over sekswerk, die intersecteren met gender, ras, migratiestatus en kapitalisme.

Rolmodel

Als rolmodel in deze Uitgelezen zetten we maar wat graag Margo St. James (1937-2021) in de kijker.

Margo St. James was een Amerikaanse sekswerker, activist, en een pionier op vele vlakken. Als oprichter van de baanbrekende organisatie COYOTE (Call Off Your Old Tired Ethics) streed ze onvermoeibaar voor de rechten van sekswerkers en tegen hun criminalisering. Haar inzet reikte van rechtsbijstand en gezondheidszorg tot internationale congressen, en maakte haar tot een sleutelfiguur in het sex‑positive feminisme.

Benieuwd naar haar indrukwekkende levensverhaal? Lees het volledige portret.

Bezoeker in de kijker

Tot slot zetten we een bibbezoeker in de kijker. In juli mochten we auteur Nicole Louie van het boek Others Like Me (2025) ontvangen in onze bibliotheek. Louie schrijft over veertien vrouwen van over de hele wereld die geen kinderen hebben, en vertelt via hun verhalen ook haar eigen verhaal. Over haar bezoek aan de bibliotheek zegt ze zelf dit: “I'm a huge fan of libraries and an ultra fan of women's libraries. So imagine how I felt today when I walked into RoSa vzw. Pure joy. That's what I felt. We need more feminist libraries and it's important that we support the ones that already exist.” Louie’s boek is beschikbaar in onze bibliotheek!

Aanwinstenlijst

De aanwinstenlijst is een up-to-date overzicht van alle nieuwe literatuur (boeken en digitale documenten) in de RoSa-bibliotheek. Daar zal je een aantal titels vinden over sekswerk, maar ook over tal van andere thema’s. Je bent meer dan welkom om deze nieuwe werken in onze bibliotheek te raadplegen en te ontlenen. Digitale documenten kunnen naargelang de auteursrechten online en/of ter plaatse in de bibliotheek geconsulteerd worden.

Samenstelling: Anne April

Leeslijst

In onze zoektocht naar aanvullingen voor onze collectie over sekswerk hebben we vooral ingezet op het aankopen van recente werken, van een brede waaier aan stemmen die verschillende aspecten en vormen van sekswerk belichten. Wil je je - net zoals wij de afgelopen periode deden - verdiepen in het thema? Neem dan zeker ook een kijkje in onze gecureerde leeslijst. Daar vind je een mooi overzicht van titels die we aanbevelen en die (binnenkort) beschikbaar zijn in de RoSa-bibliotheek.

In de pers:

• Nieuw seksueel strafrecht bestaat exact 3 jaar, Liesbet Stevens: "Recht blijft mensenwerk" (VRT NWS, 30/03/2025)

• Banken blijven sekswerkers weigeren als klant: "Wat heb je aan wettelijke erkenning als je geen lening krijgt?" (VRT NWS, 28/03/2025)

• België zorgt voor wereldprimeur: sekswerkers krijgen nu ook pensioen en moederschapsrust, zoals andere werknemers (De Morgen, 01/12/2024)

• Boysproject helpt mannelijke sekswerkers: 'Moraliseren werkt niet' (Sociaal.net, 22/05/2024)

• Decriminalise sex work to protect us from crime, prostitutes say (The Guardian, 28/02/2019)

• Sex Is Not the Problem with Sex Work (Boston Review, 30/10/2018)

• In conversation with Juno Mac and Molly Smith (TANK Magazine)

Meer weten?

• RoSa leest: Boekentips sekswerk

• RoSa leeslijst: Sekswerk

• RoSa leest: Revolting Prostitutes - Molly Smith & Juno Mac

• RoSa leest: Good Girls/Bad Girls - Laurie Bell [Ed.]

• RoSa kijkt: Tilly Lawless - "Sex Work Is Integral to the Feminist Movement"

• RoSa kijkt: Juno Mac - "What Do Sex Workers Want?"

• Pers:pectief 05/06/2025: Arbeidswet voor sekswerk

• Pers:pectief 19/01/2023: Hervorming in seksueel strafrecht

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Not Your Rescue Project: Migrant Sex Workers Fighting For Justice / Chanelle Gallant & Elene Lam, 2024

• An Honest Woman: A Memoir Of Love And Sex Work / Charlotte Shane, 2024

• The Rise Of Digital Sex Work / Kurt Fowler, 2023

• Working It: Sex Workers on the Work of Sex / Matilda Bickers, peech breshears & Janis Luna, 2023

• Seks voor geld: een geschiedenis van prostitutie in België / Elwin Hofman, Magaly Rodríguez García & Pieter Vanhees [Eds.], 2022

• We Too: Essays On Sex Work And Survival / Natalie West [Eds.], 2021

• The Routledge Handbook of Male Sex Work, Culture, and Society / John Scott, Christian Grov & Victor Minichiello [Eds.], 2021 (binnenkort beschikbaar)

• Porn Work: Sex, Labor, and Late Capitalism / Heather Berg, 2021 (binnenkort beschikbaar)

Bron hoofdafbeelding: Juno Mac via Flickr
Bron banner: Ehimetalor Akhere Unuabona via Unsplash

#Uitgelezen #RoSaschrijft #Herfst #2025 #Sekswerk #Feminisme #Arbeid