07.12 | Dit was 2023 bij RoSa

Gepubliceerd op 07/12/2023

Bibliotheek & publiekswerking 

De bibliotheek van RoSa is een plek waar iedereen die geïnteresseerd is in gender en feminisme al 45 jaar lang terecht kan voor informatie, inspiratie en documentatie. De bibliotheekcollectie wordt voortdurend aangevuld met nieuwe aanwinsten. In 2023 kochten we 247 nieuwe boeken aan rond uiteenlopende thema’s zoals de genderdatakloof, mannelijkheid, relationele en seksuele vorming, seksuele toestemming, feminisme in Latijns-Amerika en LHBTQI+. Je ontdekt alle publicaties in onze catalogus. De collectie kan online en van thuis uit worden doorzocht. Hulp bij je opzoekwerk vind je in het bib-katern van onze website. De top vijf van meest uitgeleende boeken voor 2023 ziet eruit als volgt: 

1. The Pain Gap: How Sexism and Racism in Healthcare Kill Women (2021) van Anushay Hossain
2. The Right to Sex (2022) van Amia Srinivasan
3. Defined by Design: The Surprising Power of Hidden Gender, Age, and Body Bias in Everyday Products and Places (2017) van Kathryn H. Anthony
4. Bad Feminist: Essays (2014) van Roxane Gay
5. Being Boys, Being Girls: Learning Masculinities and Femininities (2007) van Carrie Paechter

Sinds dit jaar bieden we jullie de mogelijkheid tot het interbibliothecair ontlenen van boeken. Heb je een boek of artikel nodig uit de collectie van de RoSa-bibliotheek, maar geraak je niet ter plaatse? We aanvaarden aanvragen voor interbibliothecair leenverkeer (IBL) van alle universitaire bibliotheken. Plaats je IBL-aanvraag bij de bibliotheek van je eigen instelling.

In 2023 startten we met het ontsluiten van boeken op hoofdstukniveau. Voortaan kan je in onze catalogus dus ook afzonderlijke hoofdstukken terugvinden. De komende jaren zullen we met terugwerkende kracht de hoofdstukken van ruim 2000 boeken invoeren. Het boek Unsafe Words: Queering Consent in the #MeToo Era (2023) van Shantel Gabrieal Buggs en Trevor Hoppe [Eds.] mocht alvast de spits afbijten.

Na de COVID-19 pandemie was het RoSa-team erg blij om in 2023 weer meer mensen te mogen verwelkomen en samenbrengen rond een gedeelde interesse in gender en feminisme. We besloten te experimenteren met een idee dat al jaren rijpte in het team: een eigen RoSa leesclub. 

In maart-april 2023 organiseerden we een eerste reeks sessies in samenwerking met het collectief Liminal, een organisatie die ruimte biedt aan mensen, en specifiek mannen, om samen patriarchale invloeden in hun leven te ontrafelen en deconstrueren. Elke samenkomst bespraken we een hoofdstuk uit Het recht op seks van filosoof Amia Srinivasan, over de heetste hangijzers en delicaatste pijnpunten in feministische debatten rond het thema seks. Het werd een groot succes.

Na het experiment in samenwerking met Liminal besloten we dan ook verder te gaan met onze eigen leesclub. In juni lazen we Onzichtbare vrouwen van onderzoeksjournalist Caroline Criado Perez over de genderdatakloof. In het najaar kozen we voor het manifest Feminisme voor de 99% van de socialistische feministen Cinzia Arruzza, Tithi Bhattacharya en Nancy Fraser, en De strijd om tijd van de Gentse politicoloog Olivier Pintelon over arbeidsduurverkorting als hefboom voor gendergelijkheid. Bij deze laatste sessie hadden we bovendien dr. Franne Mullens (VUB) te gast. Zij doctoreerde rond dit thema en wist ons meer te vertellen over het experiment van de feministische organisatie Femma met een 30-urenweek. 

Iedereen die geïnteresseerd is om deel te nemen aan de leesclub is welkom. We houden de gesprekken bewust laagdrempelig en proberen vooral dialoog aan te moedigen. Voorkennis is niet vereist. De volgende sessie staat gepland op zaterdag 27 januari 2024. Dan nemen we het boek Against White Feminism van Rafia Zakaria erbij. Een bespreking van het boek vind je alvast hier. Ontdek de volledige leeslijst en agenda van de RoSa leesclub voor de rest van het academiejaar 2023-2024.

In samenwerking met Rebelle vzw organiseerde RoSa in de zomer van 2023 een zine-workshop. Onze bezoekers verzamelden zich rond de leestafel om samen te knippen, lijmen, plooien, markeren, tekenen en, tussen de versnaperingen door, te babbelen. Zines, een afkorting van fanzine en magazine, zijn publicaties gemaakt op kleine schaal en aan een lage kost. Bestaande materialen worden gerecycleerd en omgetoverd tot iets nieuws. Het gaat vaak om niche onderwerpen of politieke ideeën. Vooral tijdens de tweede feministische golf, waarin kennisproductie een belangrijke rol speelde, waren zines populaire tools om feministische ideeën te verspreiden. Tijdens de workshop konden bezoekers creatief aan de slag met verouderde literatuur en beeldmaterialen. Voor herhaling vatbaar.

Het afgelopen jaar verwelkomden we in onze bibliotheek in totaal meer dan 1100 bezoekers, een verdubbeling ten opzichte van voorgaand jaar. Ook de vraag naar begeleide groepsbezoeken aan de bibliotheek zit in de lift. Het afgelopen jaar mochten we zo zes groepen ontvangen, waaronder de studenten van de interuniversitaire en interdisciplinaire masteropleiding Gender en Diversiteit, de lerarenopleiding kleuter- en lager onderwijs van de Erasmushogeschool Brussel, en de European Women’s Lobby.

Website & sociale media

Op onze website publiceerden we meer dan 160 nieuwe teksten over thema's rond gender en/of feminisme. De hervorming van het seksueel strafrecht in 2022 noopte ons om het thematisch dossier rond geweld en discriminatie grondig te herzien. Nadat we in 2022 al nieuwe dossiers uitwerkten rond de thema’s seksisme, discriminatie, seksueel grensoverschrijdend gedrag en gendergerelateerd geweld, maakten we werk de vernieuwing van de dossiers rond de thema’s vrouwelijke genitale verminking, mensenhandel en femicide. Voor de juridische informatie gingen we steevast ten rade bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM). 

We schreven vijftien nieuwe portretten van feministische rolmodellen en iconen. Voor het eerst namen we pioniers op geboren in de 21ste eeuw: de Zweedse klimaatactivist Greta Thunberg (2003-) en de Palestijnse vrijheidsstrijder en activist Ahed Tamimi (2001-) in de categorie politiek, en de Amerikaanse atleet en activist Rosalie Fish (2002-), die zich uitspreekt in naam van vermiste en vermoorde native American vrouwen, in de categorie reizen, sport en avontuur. 

Ook nieuw op de website in de categorie wetenschap & techniek zijn de Puerto Ricaanse sterrenkundige Wanda Díaz-Merced die haar vakgebied toegankelijker wil maken; de Amerikaanse onderzoeker, activist en artiest Joy Buolanwini, die de sociale implicaties van bias in AI aankaart; de Oegandese Gladys Kalema-Zikusoka die pleit voor natuurbehoud vanuit de gemeenschap en de Belgische vrijzinnige professor emeritus Jean-Jacques Amy, die een cruciale rol speelde in de Belgische strijd voor het recht op abortus en reproductieve rechten. De Franse filosoof, activist en pacifist Simone Weil, die in 1928 als eerste vrouw slaagde voor het agrégation examen (de hoogste onderscheiding voor de filosofie) kreeg dan weer een biografie in de categorie politiek.

De categorie reizen, sport & avontuur werd verder aangevuld met de Amerikaanse atleet Alice Coachman die als eerste zwarte vrouw een Olympische medaille won; de Amerikaanse tennislegende Althea Gibson, die raciale barrières binnen de sport doorbrak; de Britse avonturier Mollie Hughes die - op het moment van schrijven - de jongste vrouw is die solo naar de Zuidpool skiede, alsook de jongste vrouw die de Mount Everest van twee kanten beklom en tot slot atleet, mensenrechtenactivist en filmmaker Jordan Marie Daniel, die zich inzet voor de rechten van native Americans en meer specifiek als pleitbezorger van vermiste en vermoorde native American vrouwen, meisjes en twee-spirit-mensen. 

Tot slot eerden we in de categorie feminisme & vrouwenbeweging de Amerikaanse suffragette, auteur en autodidact Helen Hamilton Gardener, die de strijd aanbond met seksistische wetenschap; de Amerikaanse docent, auteur, en activist Tony Porter die zich inzet voor de strijd tegen geweld op vrouwen en voor gezonde vormen van mannelijkheid, en Li Maizi, queer boegbeeld van het hedendaags Chinees feminisme met een weerklank wereldwijd. 

Op onze pagina ‘actualiteit’ publiceren we regelmatig nieuwe content. In de categorie RoSa luistert bespreken we interessante podcasts over thema’s op het snijvlak van gender en/of feminisme die ons opvallen, die we warm aanraden of die we kritisch onder de loep nemen. In 2023 zetten we vijf nieuwe podcasts in de kijker. In RoSa kijkt doen we gelijkaardige suggesties van online beschikbaar videomateriaal. 2023 leverde deze categorie zeven nieuwe ‘ga zeker kijken’-tips op. Via de categorie RoSa beweegt houden we jullie op de hoogte van wat er te doen is in de bibliotheek, of van vacatures voor jobstudenten of stagestudenten. Ook dient deze categorie voor aankondigingen over ons open vormingsaanbod of evenementen waar we aanwezig zijn. 22 nieuwe berichten vulden deze categorie aan. Onder RoSa schrijft bundelen we standpunten of delen we belangrijke nieuwe (wettelijke, maar ook andere) evoluties mee inzake gender en feminisme. Dat leverde voor 2023 negen nieuwe berichten op.

In RoSa leest verzamelen we onze boekbesprekingen. Deze categorie werd het afgelopen jaar aangevuld met elf recensies van nieuwe aanwinsten in de bibliotheek, feministische klassiekers of basiswerken over actuele thema’s. We zetten er een aantal voor jullie in de kijker: 

Het veelbesproken boek The Will To Change: Men, Masculinity, and Love van bell hooks (2006) is een radicaal pleidooi voor liefde voor mannen én een aanhoudende aanklacht tegen het patriarchaat. JJ Bola haalt in zijn boek Mask Off: Masculinity Redefined (2019) het denken van bell hooks aan als een van de grootste bronnen van inspiratie rond denken over mannelijkheid en feminisme, en geeft met zijn boek een doorleefde en doordachte bespreking van hoe mannelijkheid de dagelijkse realiteit beïnvloedt.

The Right to Sex (2021), een bundeling essays van filosoof Amia Srinivasan is nu al een nieuwe feministische klassieker en leende zich dus perfect voor een boekbespreking op de RoSa website. Elk essay behandelt een hot topic in feministische debatten gerelateerd aan seks. Seks, zo merkt Srinivasan, is iets wat we hebben en iets wat we doen. Het is een schijnbaar private handeling beladen met publieke betekenis, waarbij genot en ethiek vaak los van elkaar worden gezien. Maar kunnen, of mogen, we seks wel loskoppelen van ethiek? Om seks te begrijpen in al haar complexiteit - de grijze zones, de relatie met gender, klasse, ras en macht - moet het feministisch debat over seks verder reiken dan simplistische tweedelingen à la ‘ja’ versus ‘nee’, gewenste versus ongewenste uitnodigingen, blikken en aanrakingen, aldus Srinivasan. Zij pleit er dan ook voor om seks radicaal te herdenken als een politiek fenomeen en onszelf moeilijke vragen te durven stellen, bereid te zijn oncomfortabel te worden. Voor RoSa was The Right to Sex ideale literatuur om onze eerste leesclub rond te organiseren. In maart en april 2023 organiseerden we zes sessies, waarin we telkens één essay van Srinivasan behandelen.

Nog een boekbespreking van 2023 die we graag uitlichten is Not All Dead White Men (2018) waarin de Amerikaanse classica Donna Zuckerberg een blik werpt op de antifeministische virtuele gemeenschappen die vrouwenemancipatie beschouwen als een bedreiging voor mannen én de integriteit van de westerse beschaving. Waarom dit onderwerp de aandacht van een classica trok? Het feit dat deze uiteenlopende online groeperingen een fascinatie delen voor specifieke klassieke denkers. Zuckerberg toont op heldere wijze het verband aan tussen een aantal populaire klassieke filosofen, alt-right, wit suprematiedenken, fitness advies en misogynie.

Vlak voor het einde van het jaar kan je nog twee besprekingen van ons verwachten, waaronder één van het boek Gender Heretics: Evangelicals, Feminists, and the Alliance against Trans Liberation van trans feministisch evangelistisch auteur en geschiedkundige Rebecca Jane Morgan (2023), waarin die dieper ingaat op de reactionaire alliantie tussen conservatieve evangelisten en zij die zich “genderkritische feministen” noemen. De auteur werpt licht op de wortels van de transfobe backlash die we vandaag waarnemen, gaat dieper in op de (diversiteit in) betekenis en herkomst van TERFS (Trans Exclusionary Radical Feminists) en zogenaamd TERFism, alsook de discussie erover. Dit alles doet Morgan op een toegankelijke, maar onderbouwde manier. Het boek vormt dan ook een meerwaarde voor iedereen die meer wil weten over dergelijk gedachtegoed en de actuele debatten errond. Hou dus zeker onze website in de gaten. 

Naast uitgebreide besprekingen van afzonderlijke publicaties, delen we op tijd en stond ook nieuwe boekentips of feministische leeslijsten. Zo deelden we in 2023 boekentips rond dekoloniaal feminisme en mannelijkheid, en werden ook onze feministische leeslijsten aangevuld. 

De meest bezochte webpagina's van het afgelopen jaar zijn onze toelichting bij het thema intersectionaliteit en de feministische golven, beide bij het thema feminisme, en het stuk over seksueel grensoverschrijdend gedrag bij het thema Geweld en discriminatie.

2023 betekende in totaal 23 RoSa-nieuwsbrieven: 17 Pers:pectieven over een actueel of onderbelicht thema dat een genderperspectief verdient, 4 Uitgelezen’s waarin we telkens onze bibliotheekcollectie rond een specifiek thema in de kijker zetten, en 2 educatieve nieuwsbrieven, één om onze nieuwe Toolkit Gender in het secundair onderwijs aan te kondigen en één om bijhorend Lessenpakket over gender voor secundair onderwijs van meer toelichting te voorzien. 

De meest gelezen Pers:pectief van 2023 was die van half november over de (pro)feministische mannenbeweging. De populairste Uitgelezen verstuurden we deze zomer en nam feminisme in Latijns-Amerika onder de loep. De laatste Uitgelezen kunnen jullie eind december in jullie mailbox verwachten en kadert rond het thema trans rechten in/en feminisme. Nooit meer een nieuwsbrief missen? Schrijf je nu in!

Ook op sociale media stonden we niet stil. Volg ons op Instagram, Facebook of LinkedIn, en blijf op de hoogte van ons werk. De meest gelikete Instagram-posts voor 2023 waren het boek The Pain Gap: How Sexism and Racism in Healthcare Kill Women (2021) van de hand van Anushay Hossain, onze boekentips dekoloniaal feminisme en de aankondiging van onze nieuwe toolkit voor het secundair onderwijs.

Aanbod, samenwerking & professionalisering

Het vormingsteam van RoSa gaf het afgelopen jaar 45 vormingen aan diverse publieken, over verschillende thema's. Of het nu om een basisvorming gender voor beginners of feminisme gaat, of een gespecialiseerde vorming op maat rond thema’s zoals genderbewust communiceren of genderbewuster personeelsbeleid: onze medewerkers inspireren met hun enthousiasme en gedrevenheid. Acht organisaties liepen het afgelopen jaar een duurzamer traject bij RoSa en met vijf partners sloegen we de handen in elkaar voor het opzetten van specifieke vomingsreeksen. Van jeugdwerk en (hoge)scholen, over bibliotheken en steden tot overheidsdiensten, vzw’s en kunst- en culturele organisaties: een breed publiek vindt de weg naar RoSa’s begeleiding.

2023 leverde ons twee nieuwe educatieve tools op: de Toolkit Gender in het secundair onderwijs en een bijbehorend Lessenpakket over gender voor secundair onderwijs. Met de toolkit en het lessenpakket onder de arm gingen we ook de baan op om onderwijsprofessionals uit het secundair onderwijs wegwijs te maken in het thema en met de specifieke methodieken.

Zo organiseerde çavaria - de Vlaamse belangenverdediger van LHBTI+-mensen - samen met Kazerne Dossin een studiedag rond genderinclusief onderwijs met onder andere de onderzoeksresultaten van ervaringen van LHBTI+ jongeren in het onderwijs en een panelgesprek met leraren hun ervaringen om rond dit thema binnen de school te werken. RoSa vzw was er ook bij om vorming te geven aan onderwijsprofessionals op basis van de nieuwe toolkit en lessenpakket.

Zoals elk jaar zet RoSa in op samenwerken en het bouwen van bruggen. Een greep uit onze verdere samenwerkingen en projecten van het afgelopen jaar: 

In 2020 startte jeugdorganisatie Bazzz met ‘Ymage’ (Young Muslims About Gender). Binnen dit kader konden we de voorbije jaren ook een aantal keer samenwerken. In 2023 gaven we vanuit MoveMen - een samenwerking rond mannelijkheid tussen RoSa vzw en vzw Zijn - een workshop 'This is a man's world' en nam RoSa vzw deel aan het panelgesprek 'Mijn Islam, mijn feminisme, mijn trots' op de door Bazzz georganiseerde studiedag 'Wij bepalen onze eigen Ymage'.

Sinds een aantal jaar houdt RoSa nauwe contacten met ICES (Centrum Ethiek in de Sport) wanneer het gaat om gender en sport. In 2023 werkten we vanuit onze rol als kenniscentrum mee aan de ontwikkeling van hun Genderscan. Die scan is een laagdrempelige tool waarmee sportorganisaties hun beleid en werking rond gender kunnen evalueren en die praktische tips biedt om meer genderbewust te werken.

Op zaterdag 18 november vond er een benefietconcert plaats voor RoSa in de prachtige Jezuïetenkerk in Lier. Initiatiefnemer was geëngageerd huisarts en muzikant Philippe Sysmans. Samen met zijn harmoniekoor Kwadrant en bijgestaan door de prijswinnende Waelrant-zangers bracht hij anderhalf uur lang eigen interpretaties van bekende en minder bekende popsongs. Maaike Cafmeyer presenteerde de avond en maakte van de gelegenheid gebruik om vergeten vrouwelijke muzikanten uit de klassieke muziek in de spotlights te zetten. De overvolle zaal was niet alleen enthousiast, het concert leverde ook een mooie financiële bijdrage op aan RoSa's werking.

Eind november sloot RoSa vanuit haar samenwerking met Literatuur Vlaanderen aan bij ‘Elk Verhaal Telt: Samen naar meer impact’, het startschot van een reeks trajecten rond inclusie en diversiteit voor professionals uit de letterensector. Zes thema’s stonden er centraal: creatie, publicatie en presentatie, aanbod en programmatie, publieksbereik, personeelsbeleid en toegankelijkheid. Uitwisseling van expertise en inspiratie over deze kernthema’s stond centraal. Leren van elkaar, om zo tot meer, duurzamere, evenwaardige, representatieve en verbredende acties te komen, gestoeld om de doelstelling uit het Charter voor inclusie in de boeken- en letterensector. 

Jeugdwelzijnswerkorganisatie Gigos en Stad Genk organiseerden in het najaar van 2023 de studiedag 'Gen Z onder de loep' over jongeren, identiteit en dialoog. Naast boeiende workshops over o.a. mentaal welzijn bij jongeren, feminisme en islam, jongeren en LGBTQ+, de impact van racisme en discriminatie, gaf RoSa een workshop over genderstereotypen en mannelijkheid. 

Natuurlijk blijft ons team zich bijscholen om op de hoogte te blijven van nieuwe inzichten en innovatief onderzoek. In 2023 volgden onze medewerkers samen meer dan 40 bijscholingen. Een aantal thema’s die eruit sprongen: genderongelijkheid in de loopbaan (IVGM en Artemis), online misogynie (RHEA), wikipedia hackathlon (Amazone), seksueel grensoverschrijdend gedrag (Punt vzw), arbeidsmarktparticipatie van vrouwen (jaarlijkse werkgelegenheidsconferentie), feminicide (Vrouwenraad), sensitieve geestelijke gezondheidszorg vanuit intersectie gender & etniciteit (Vrouwenraad & Ella vzw), objectief werven en selecteren (Movisie), intersectionele en anti-validistische blik op werkgelegenheid (European Disability Forum), inclusief beleid (Movisie), decolonial learning (Stichting Aralez), vrouwelijke genitale verminking (GAMS), kinderzorg (i-mens) en het verkiezingsdebat van de Vrouwenraad.

Tot slot zal RoSa eind december, net zoals voorgaande jaren, aanwezig zijn op het Festival van de Gelijkheid. Dit jaar met een vorming over genderbewust opvoeden op vrijdag 15 december en een panelgesprek over vaderschap, mannelijkheid en zorg op 16 december. Het  panelgesprek is een samenwerking met vzw Zijn en MoveMen. We kijken ernaar uit jullie te ontmoeten op het Festival van de Gelijkheid 14-16 december.

Recente aanwinsten in de RoSa-bibliotheek:

• Woman Life Freedom: Voices and Art from the Women’s Protests in Iran / Malu Halasa (Ed.), 2023 - RoSa ex.nr.: GIV2 a/878
• Ik werk al (ik krijg er alleen niet voor betaald) / Lynn Berger, 2023 - RoSa ex.nr.: EI a/244
• They Called Me a Lioness: A Palestinian Girl's Fight for Freedom / Ahed Tamimi & Dena Takruri, 2023 - RoSa ex.nr.: T/1390
• Art Monsters: Unruly Bodies in Feminist Art / Lauren Elkin, 2023 - RoSa ex.nr.: GIV1 a/74
• Jongeren en online seksueel grensoverschrijdend gedrag. Wegwijs in het digitale tijdperk / Zohra Lkasbi, 2022 - RoSa ex.nr.: DII3 a/335
• Birthing Black Mothers / Jennifer C. Nash, 2021 - RoSa ex.nr.: C k/111

Verwacht in de RoSa-bibliotheek:

• Feminism Against Cisness / Emma Heaney (Ed.), 2024
• Disrupting Colonial Pedagogies. Theories and Transgressions / Jillian Ford and Nathalia E. Jaramillo (Eds.), 2023
• The Solidarity Encounter. Women, Activism, and Creating Non-Colonizing Relations / Carol Lynne D’Arcangelis, 2023
• Touched Out: Motherhood, Misogyny, Consent, and Control / Amanda Montei, 2023
• Fighting for the River. Gender, Body, and Agency in Environmental Struggles / Özge Yaka, 2023
• Up To Speed: The Groundbreaking Science of Women Athletes / Christine Yu, 2023

Bron hoofdafbeelding en banner: Kajetan Sumila via Unsplash

#RoSaschrijft #RoSabeweegt #Perspectief #Nieuwsbrief #Terugblik #2023 #RoSa